بررسی معیار های شناسایی دوست و دشمن و شیوه های مواجهه با دشمن از منظر نهج البلاغه

از مباحث مهم در سیره امام علی(ع)، دشمن شناسی است.این بحث، هم از جهت دشمن شناسی و هم شیوه درست برخورد با دشمن را می آموزاند. امام علی(ع) با دشمنانی مواجه بود که پیامبر(ص)با این نوع دشمن مواجه نبود. اما طبق نهج البلاغه امام علی(ع) با کسانی رو به رو بود که سابقه درخشانی در خدمت به اسلام داشتند! اهل عبادت و قرآن و شب زنده داری بودند; با این همه از روح مکتب بی خبر بوده و همین امور، زمینه ساز مقابله آنان با حکومت عدالت گستر مولا علی(ع)شد .امام علی(ع) در حقیقت با نفاق پنهان مواجه بود و پرواضح است که برخورد با این دشمن به مراتب سخت تر از برخورد با کفر آشکاراست و با این پیشینه بهترین متن ها در مورد دشمن از منظر ایشان است. شناخت دشمن به حدی مهم است که پیامبر اکرم نیز به آن اشارات بسیاری کرده است ، همانگونه که در مفهوم روایات بر می آید دشمن شناسی پس از خدا شناسی سفارش شده است در خطبه ای امام علی (ع) لازمه رشد یافتن در مسیر الهی و قرب الهی را شناخت دشمن و مقابله با آن می داند بنابراین قبل از چنگ زدن به ریسمان الهی باید قطع کنندگان این ریسمان را بشناسیم و با آن ها مقابله کنیم. پس از شناسایی دشمن به دنبال راهکار هایی برای مقابله با آن هستیم که از سخنان امام علی (ع) میتوان اینگونه برداشت کرد که هشیاری بهترین راه مقابله با دشمن است ، آمادگی دفاعی در تمام عرصه ها لازمه موفقیت در برابر هر دشمنی است و از این هشیاری ذره ای نباید کاسته شود.پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و با بررسی متون دینی و نهج البلاغه در صدد ایجاب اهمیت دشمن شناسی و شناسایی معیار هایی برای تشخیص دشمن است .نتایج این پژوهش مشخص میکند که دشمن شناسی از منظر نهج البلاغه نه تنها یک موضوع نظری بلکه یک ضرورت عملی برای جامعه اسلامی است. همچنینی به مانند پژوهش های پیشین نشان می دهند که امام علی (ع) با دقت و بصیرت، ویژگی ها و خطرات دشمنان را تحلیل کرده و بر لزوم هوشیاری و اتحاد تاکید دارد. این نتایج می توانند راهگشای بسیاری از مسائل اجتماعی و سیاسی معاصر نیز باشند.

کلیدواژه ها:

امام علی(ع) ، دشمن شناسی ، معیار ، نهج البلاغه ، هشیاری