کارکرد واج آرایی و تکرار در موسیقی شعر احمد شاملو

از میان عناصری که از زبان، آشنایی­زدایی می­کند، موسیقی است تا جایی که بیشتر نظریه­پردازان، وزن را جزء ماهیت و ذات شعر می­دانند. موسیقی شعر فارسی در دوره های مختلف چهار نوع بوده که عبارت است از: موسیقی بیرونی(وزن عروضی)، موسیقی کناری(قافیه و ردیف)، موسیقی درونی(بدیع لفظی) و موسیقی معنوی(بدیع معنوی). با ظهور نیما در شعر معاصر تغییراتی در موسیقی شعر انجام پذیرفت. پیروان نیما پا را فراتر نهاده و حتی برخی چون شاملو در پی رهایی کامل از قید و بند عروض کلاسیک بوده­اند. با این حال، این شاعران نیز نتوانستند کارکرد موسیقایی را کاملا نادیده بگیرند و به جای موسیقی بیرونی از موسیقی درونی بهره گرفته اند. در این پژوهش سعی شده است آن گروه از آرایه­های ادبی در اشعار شاملو را که عناصر سازنده آنها بر تکرار واکها استوار است، واکاوی و بررسی، و نقش این عناصر در ایجاد موسیقی درونی شعر وی نشان داده شود. از آنجا که مدار موسیقی به معنی عام کلمه بر تنوع و تکرار استوار است، هرکدام از جلوه های تنوع و تکرار در نظام آواها، که از مقوله موسیقی بیرونی و کناری نباشد در حوزه مفهومی این نوع موسیقی یعنی موسیقی درونی قرار می­گیرد. بررسیها نشان می دهد که شاملو از انواع آرایه­های تکرار و واج­آرایی بهره برده است؛ عمده دلایل کاربرد این آرایه­ها عبارت است از: غنی­ساختن موسیقی، تاکید بر مضمون خاص، رفع تردید خواننده، ایجاد تکیه­گاه کلام و جلب نظر مخاطب.

کلیدواژه ها:

Keywords: Contemporary Poems ، Musical Poems ، Internal Music ، Phoneme ، Poetry of Shamloo ، کلیدواژه ها: شعر معاصر ، موسیقی شعر ، موسیقی درونی ، واج ­آرایی ، شعر شاملو.