طراحی و اعتبارسنجی مدلی جهت ارزیابی وضعیت داده باز نهادهای دولتی ایران

سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 51

فایل این مقاله در 33 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_STIM-10-3_001

تاریخ نمایه سازی: 11 دی 1403

چکیده مقاله:

هدف: داده های باز به داده های غیرمحرمانه گفته می شود که بدون هیچ محدودیتی در استفاده یا توزیع، در دسترس قرار می گیرند. داده های دولتی باز ابزاری برای توانمندسازی شهروندان و دادن دسترسی و مجوز به آن ها برای استفاده از داده های تولید شده توسط بخش دولتی است، به طوری که آن ها می توانند از داده ها استفاده کنند، ذخیره نمایند، توزیع مجدد کنند و آن ها را با سایر منابع داده ادغام نمایند. ارائه اطلاعات به صورت داده باز، کاهش فساد، کسب اعتماد عمومی و ایجاد جامعه مردم سالار را درپی دارد. همچنین داده های باز امکان بیشتری برای پایش فعالیت های حاکمیتی فراهم می کند. متاسفانه علی رغم اهمیت موضوع و وجود الزامات قانونی، هنوز هیچ مدل قابل استنادی جهت ارزیابی وضعیت داده باز نهادهای دولتی ایران ارائه نگردیده است. این پژوهش با هدف طراحی و اعتبارسنجی مدلی جهت ارزیابی وضعیت داده باز نهادهای دولتی ایران با تمرکز بر محورهای عمومی، جهت پیشبرد اهداف مرتبط با شفافیت نهادها و سازمان های حاکمیتی انجام شده است. روش: روش پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و همچنین، به لحاظ نوع دادهها، از نوع ترکیبی (کیفی/ کمی) است. برای شناسایی گویههای ارزیابی شاخص داده باز از سه منبع اطلاعاتی استفاده شده است. در ابتدا مبانی نظری و پژوهشهای انجام شده در این حیطه بررسی و گویههای پیشنهاد شده توسط صاحبنظران استخراج گردید. در ادامه، با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند و گلوله برفی، نخبگان و مطلعان حوزه انتخاب شده و با آن ها مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری در مورد گویه ها، انجام گرفت. منبع اطلاعاتی سوم نیز، مصوبه شماره (۱) جلسه شانزدهم شورای اجرایی فناوری اطلاعات ایران بوده است که با هدف ارتقای شفافیت و دسترسی آزاد شهروندان به داده های باز دستگاه های اجرایی مطرح شده و مطابق آن کلیه دستگاه های اجرایی ملزم به انتشار داده های خود در ۱۲ دسته هستند. پس از شناسایی و ترکیب گویه های مشابه و وزن دهی آن ها، مدل اولیه بدست آمد. به منظور تحلیل روایی گویههای مدل اولیه از شاخص روایی محتوا (CVI) استفاده شده است. در نهایت نیز برای صحتسنجی مدل اولیه از مدلسازی معادلات ساختاری و آزمونهای آماری مرتبط استفاده شده و نهایی سازی مدل انجام شد. یافتهها: بررسی سه منبع اطلاعاتی ذکر شده که جهت شناسایی شاخصهای ارزیابی داده دولتی باز مورد استفاده قرار گرفتند، به شناسایی ۳۳ شاخص در قالب چهار بعد مختلف اطلاعات پایهای، اطلاعات مالی، مشارکتپذیری و نظام حقوقی و عملکردی منجر شد. در ادامه پس از بررسی روایی، پایایی و صحتسنجی مدل اولیه، ۲۹ شاخص در قالب چهار بعد ذکر شده، جهت ارزیابی داده دولتی باز مورد تایید قرار گرفتند. نتایج روش بهترین- بدترین که جهت اولویتبندی ابعاد از لحاظ اهمیت مورد استفاده قرار گرفته نیز نشان داد، ابعاد اطلاعات مالی با وزن %۰۸/۵۱، نظام حقوقی و عملکردی با وزن %۵۷/۲۳، مشارکت پذیری با وزن %۴۲/۱۸و اطلاعات پایهای با وزن %۹۴/۶ به ترتیب مهمترین تا کماهمیتترین ابعاد در ارزیابی داده دولتی باز هستند. نتیجهگیری: یافتههای پژوهش حاضر پتانسیل لازم جهت تسهیل فرآیند ارزیابی صحیح داده دولتی باز از طریق توجه به شاخصها و ابعاد مرتبط را دارد. یافتهها میتواند به مسئولین، پژوهشگران و عموم مردم کمک نماید تا با در نظر گرفتن شاخصهای ارزیابی ذکر شده، ارزیابی مناسبی از سازمان ها و یا موسسات دولتی داشته باشند تا متعاقبا پیامدهای مثبت داده دولتی باز در جامعه نمایان شود.

نویسندگان

مجتبی مازوچی

استادیار، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تهران، ایران

محمدحسین خانی

دکتری، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

محمد مرادی

دکتری، مهندسی فناوری اطلاعات، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابوالمعالی، ف.س.، دانش فرد، ک.ا.، پورعزت، ع.ا. (۱۳۹۹). الگویی برای ...
  • جمالی، ق.ع.، نرگسیان، ع.، پیران نژاد، ع. (۱۳۹۶). ارزیابی وضعیت ...
  • https://doi.org/۱۰.۲۲۰۹۶/law.۲۰۲۱.۱۱۴۴۰۴.۱۵۴۹مرادی، م.، مازوچی، م. (۱۴۰۰). ارائه یک روش جامع ارزیابی ...
  • نمایش کامل مراجع