تبیین مفهوم فرم در زیباشناسی کانت و نسبت آن با اندیشه راجر فرای و کلایو بل

کانت بحث از فرم را در دقیقه سوم نقد قوه حکم مطرح می­ کند. از نظر او آنچه در داوری امر زیبا مشترک است و می ­توان آن را از همه افراد انتظار داشت فرم است. برخلاف فرم، ادراک حسی یک ابژه­، بسته به توانایی ادراکی افراد متفاوت است. راجر فرای و کلایو بل به عنوان منتقدانی فرمالیست، مفهوم فرم کانتی را در قرن بیستم مطرح نموده و با تاکید بر آن به ­عنوان تنها عامل زیباساز آثار هنری در دوران مدرن، نقش بی ­بدیلی در بسط و توسعه دیدگاه کانت در خصوص فرم هنری ایفا نموده ­اند. این نوشتار بر آن است تا ضمن روشن سازی ادعای فرمالیست­ ها در خصوص فرم و بررسی آن در آثار کانت، به بررسی نسبت میان این مفهوم در اندیشه فرمالیست­ هایی چون فرای و بل با زیباشناسی کانت بپردازد. بررسی این موضوع که فرمالیسم هنری فرای و بل تا چه اندازه ­ای از زیباشناسی کانت و دیدگاه فرمالیستی مطرح شده در نقد قوه حکم متاثر شده است، اصلی ­ترین مساله این مقاله است. لذا باید روشن شود که آیا از لابه لای عبارات کانت در نقد قوه حکم، فرمالیسم هنری ادعا شده؛ استخراج می­ شود یا نه؟ با بررسی ­های انجام شده مشخص شد، اگرچه فرمالیست­ ها برای تایید ادعای فرمالیستی خود می ­توانند به برخی عبارات کانت در نقد قوه حکم (و نه به همه مطالب او در نقد قوه حکم در مورد فرم) اشاره کنند، اما این کار را گزینشی انجام می­ دهند و همین امر سبب می­شود کلیت دیدگاه کانت در مورد فرم را آن­چنان که باید درک نکنند. فرم برای کانت صرفا چینش زمانی-فضایی نیست (اگر چه آن را نیز در بر می ­گیرد) بلکه هر نوع چینش اجزا و مواد در یک ابژه طبیعی یا اثر هنری که غایت­مند بدون غایت است، فرم زیبا نامیده می­ شود.

کلیدواژه ها:

فرمالیسم ، کانت ، کلایو بل ، راجر فرای ، ایده های زیباشناختی