بررسی و تحلیل انتقادی «رساله های فارسی فرصت الدوله شیرازی درباره بلاغت و انشا»

فرصت­الدوله شیرازی که از عالمان و شاعران بزرگ ایران عصر قاجار بوده، مطالبی را به زبان فارسی در زمینه علوم ادبی به رشته تحریر درآورده است که در قالب چند رساله (در علم: معانی، بیان، معما، و انشا) در یکی از کتابهای خطی او به نام دریای کبیر گنجانده شده­اند. با توجه به اینکه روش کتابهای ادبی در چند صد سال اخیر نظر در کتابهای گذشتگان، و کوشش در درس دادن، فراگرفتن، و بازگفتن آنهاست، به نظر می­رسد مطالب این رساله­ها نیز برگرفته یا خلاصه­ای از آثاری است که سالها پیش از دوران حیات فرصت­الدوله، در سرزمین هند نوشته شده است. این امر علاوه بر اینکه نشان­دهنده رواج کتابهای اهالی هندوستان با موضوعهای بلاغت و انشا در عصر فرصت­الدوله است، ضمنا تاکیدی است بر اینکه جریان بلاغت فارسی تا روزگار فرصت­الدوله همچنان از نوآوری به­دور بوده است. رعایت اختصار و سادگی در بیان مباحث از جانب مولف و نبود اغتشاش و پراکندگی در تقسیم­بندیها از ویژگیهای رسایل مورد بحث است.

کلیدواژه ها:

Key terms: Shirazi ، Daryaye Kabir ، eloquence ، and essay ، کلیدواژه ها: فرصت شیرازی ، دریای کبیر ، بلاغت ، انشا.