نشانه های سرشت اساطیری افراسیاب در شاهنامه

افراسیاب، شاه ، پهلوان نامدار تورانی و بزرگترین دشمن ایرانیان در شاهنامه در دوره ای تقریبا سیصد و بیست ساله است که در منابع اساطیری حماسی ایران مانند اوستا، متون پهلوی و آثار عربی و پارسی از او در کنار شهریاران و یلان ایران زمین به تفصیل و اختصار سخن رفته است. از اوایل سده بیستم میلادی به بعد، برخی از ایرا نشناسان این نظریه را مطرح کرده اند که افراسیاب نماد اپوش (apush) ، دیو خشکسالی، است که به پیروی از آنها مورد اشاره پژوهشگران ایرانی نیز قرار گرفته است.. از سوی دیگر  برخی محققان  کشته شدن افراسیاب به دست کیخسرو را با روایت حماسی، بنمایه (motif) جهانی اژدهاکشی برابر دانسته اند.  افراسیاب را به تلویح یا آشکارا، معادل و مرتبط با «اژدها» دانسته اند. مجموع این دیدگاه ها نشان می دهد که برخی از اسطوره شناسان، افراسیاب را در سرشت نخستین و اساطیری خویش، موجودی غیر انسان و عنصری  اهریمنی بسان دیو و اژدها پنداشته اند تا جایی که نگارنده بررسی کرده، در میان منابع اصیل مربوط به اساطیر و حماسه های ایران، تنها در دو جا اشاره ای کوتاه به ماهیت اهریمنی افراسیاب آمده است. در شاهنامه نیز در مواردی به صورت کنایه و تعریض به نژاد دیگرگون و غیر بشری افراسیاب اشاره شده که از منظر موضوع مورد بحث قابل توجه است بویژه که یک بار «بدنژاد» خوانده شده است.

کلیدواژه ها:

Afrasyab ، dragon ، devil ، Shahnameh ، افراسیاب ، اساطیر ، شاهنامه فردوسی ، اژدها ، شیطان