تبیین و تحلیل بن مایه های اساطیری در قصه «درخت زندگی»

بررسی دقیق و سنجیده قصه­ها می­تواند درک درستی از باورها، اندیشه­ها، شیوه زندگی، توتم ها، اسطوره­ها و کهن­الگوهای یک قوم در اختیار پژوهشگر بگذارد. یکی از این قصه­ها که تاکنون در هیچ منبع مکتوبی ثبت نشده قصه «درخت زندگی» است که در منطقه کوهمره­سرخی فارس رایج است. این قصه به­گونه­ای با بن­مایه­های اساطیری درآمیخته است که تعیین مرز دقیق میان قصه و اسطوره در آن بسیار دشوار است. هدف نگارنده، بررسی این بن­مایه­ها در قصه «درخت زندگی» است. برای انجام این کار، نخست به­شیوه میدانی، قصه از راویان متعدد ثبت و ضبط شده و سپس به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی بن­مایه­های اساطیری پرداخته شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که چند بن­مایه اصلی، محورهای اساسی قصه را تشکیل می­دهند: ۱. قهرمان قصه، عوامل زایش گاو، دختر، ابرهای باران­زا را از چنگ نیروهای شر دیوان نجات می­دهد و طراوت و سرسبزی را به جهان بازمی­گرداند. ۲. قهرمان و همراهانش از شش­خان برای بازگشت به خانه می­گذرند. ۳. قهرمان قصه به­سوی درخت زندگی درخت انار که در مرکز و محور عالم قرار دارد حرکت می­کند و پس از زندانی کردن نگهبان درخت، از میوه درخت می­چیند. ۴. درخت انار و درخت انجیر به­منزله نمادهای باروری در قصه مطرح می­شوند. اسطوره باروری و تلاش قهرمان برای رسیدن به میوه بارورکننده، یکی از محورهای اصلی داستان است. ۵. ایزد سروش با عنوان «سروشی غیبی» در نقش هدایتگر و راهنمای قهرمان قصه ظاهر می­شود.

کلیدواژه ها:

Pomegranate ، fertility ، Tree of Life ، evil ، oracle ، six adventures ، cow ، انار ، باروری ، درخت زندگی ، دیو ، سروش ، شش خان ، گاو