رهیافتی پدیدارشناسانه به آیین «شاه شتر قربانی» در عصر قاجاریه

آیین «شاه شتر قربانی» یکی از آیین­هایی است که گزارش­های متعددی از برپایی آن در دوره قاجاریه ثبت شده است. در این آیین، فردی که شبیه شاه آرایش شده بود، در روز عید قربان بر شتری می­نشست و پس از نحر شتر، به زیر می­افتاد و سلطنت ظاهری­اش را ازدست می­داد. پرسش آن است که چرا حکومت اجازه می­داد فردی که آرایشی کاملا شبیه شاه داشت، این­گونه تحقیر شود و چرا این مراسم در روز عید قربان برگزار می­شد؟ فرض پژوهش آن است که این آیین در امتداد آیین پادشاهی­های موقت برگزار می­شده است. این باور که ضعف یا بیماری پادشاه سبب­ساز خشک­سالی، بیماری­های همه­گیر و قحطی می­شود، مردمان را به قتل پادشاه، پیش از بروز نشانه­های ضعف در او وامی­داشت تا روحش در سلامتی کامل به جانشینش منتقل شود. پس از مدتی، قتل شاه­نما یا پادشاه موقت جایگزین قتل پادشاه اصلی شد و با گذر زمان، قتل او نیز به تحقیر تخفیف یافت. در برخی فرهنگ­ها نیز حیوانی به­جای او قربانی می­شد.در این میان، آیین «شاه شتر قربانی» به­گونه­ای منحصر­به­فرد هم تحقیر و تنبیه شاه­نما را دربر دارد و هم قربانی کردن یک حیوان را. تشابه قربانی کردن حیوان در این آیین و سنت اسلامی عید قربان، سبب شده است، برگزارکنندگان از مشروعیت عید قربان برای استمرار این آیین بهره ببرند. روش پژوهش، پدیدارشناسی هوسرل است.

کلیدواژه ها:

The King of Sacrificed Camel ، temporary kingdom ، Qajar ، Eid al-Adha ، شاه شترقربانی ، پادشاهی موقت ، قاجاریه ، عید قربان