بررسی تطبیقی ساختار و محتوای شش روایت منظوم از داستان «شست بستن دیو»

ترکیب عناصر فرهنگی ایران باستان با عقاید اسلامی، جلوه­های متفاوتی در تاریخ تمدن ایران داشته است. هم­گرایی میان مضامین ایرانی و مفاهیم اسلامی با غلبه جهان­بینی اسلامی سبب پدیدآمدن سبکی جدید از تولیدات اسلامی ایرانی شده که هم انتقال­دهنده فرهنگ باستانی است و هم اهداف اسلامی را برآورده می­کند. یکی از این تولیدات، ماجرای «شست­بستن دیو» است که در منظومه­های دینی و به­خصوص مجالس تعزیه حضوری برجسته داشته است. در این داستان، به­وضوح التقاط مفهوم شر باستانی «دیو» در تقابل با قهرمان اسلامی یعنی امام علی(ع) مشاهده می­شود. تولیدکنندگان و پرورندگان داستان شست­بستن، هم در صدد نمایش فضایل بی­نظیر و برتری امام علی(ع) نسبت به انبیا و صحابه هستند و هم مفهوم مذموم «شر» را در فرهنگ ایرانی و اسلامی در قالب «دیو» ارائه می­دهند. متونی که از این داستان در دست است، مربوط به کمتر از پانصد سال اخیر است و زمان نگارش قدیم­ترین ماخذ شناخته­شده آن، سده نهم هجری است. در این پژوهش، محققان کوشیده­اند تا با مقایسه شش روایت از داستان شست بستن دیو (دو منظومه و چهار مجلس تعزیه)، توصیفی از آن را در دو سطح محتوایی و ساختاری بررسی و نیز نقاط اشتراک و افتراق متون مورد نظر را تعیین کنند.

کلیدواژه ها:

“Shast –Bastan-e Div” ، Shiite literature ، Religious Manzumah ، Folk literature ، Religious myths ، Ta'zīya. ، شست بستن دیو ، ادبیات شیعی ، منظومه های مذهبی ، ادبیات عامه ، اسطوره های دینی ، تعزیه