رویانگاری بر کاشی زرین فام در دو بنای قدمگاهی کاشان از دوران ایلخانی و صفوی

آمدن شخصی مقدس در رویای باورمندان و دستور وی به ساخت بنایی یادمانی، یکی از علت های اصلی ساخت قدمگاه­ها بوده و نمونه­های متعددی از این قبیل بناها در ایران قابل شناسایی است. در برخی موارد، برای بیان رویا و استمرار این باور برای نسل­های آینده از الواح یادمانی استفاده شده است. در این مقاله به پنج کاشی زرین­فام در منطقه کاشان اشاره می­شود که در آن­ها گزارش یک رویا ثبت شده است. دو نمونه از آن­ها که متنشان به­طور کامل حفظ شده است، شباهت­های معناداری با هم دارند: اولی متعلق به قدمگاه درب مهریق­آباد کاشان است که شخصی در سال ۷۱۱ق/۱۳۱۲م امام علی(ع) را در خواب می­بیند و به فرمان او تربت­خانه­ای می­سازد. طبق متن کاشی دوم در قدمگاه خضر روستای یزدلان، شخصی در سال ۱۰۱۵ق/۱۶۰۷م خضر را در خواب دیده که به او سفارش تعمیر یک بنای گنبددار مخروبه را داده است. این نوشتار به دنبال واکاوی محتوا و بررسی وجوه تمایز و تشابه این دو لوح است. یافته­های مقاله نشان می­دهد که آن دو در بازتاب باورهای عامه ایرانی شیعی، زمان و مکان مقدس و کرامت های شخص­محوری مقدس، بن­مایه ای مشترک دارند و جهت اصلی آن­ها مستندسازی عمارت بنایی مذهبی با بن­مایه­های ایرانی و شیعی است. طرفه آنکه گذشت قرون و اعصار نتوانسته است این بن­مایه های اعتقادی را از میان بردارد.

کلیدواژه ها:

Qadamgāh ، Kashan lustre tiles ، Iranian – Shi'at folk beliefs ، dreams ، Ilkhanid and Safavid periods. ، قدمگاه ، کاشی زرین فام ، باورهای عامه ایرانی شیعی ، خواب نما شدن ، دوران ایلخانی و صفوی