باورها و آیین های عامیانه نباتی در نزهت نامه علایی

دائره­المعارف­ های کهن از زمره مهم­ترین منابع حفظ فرهنگ عامه در تاریخ ادبیات فارسی شمرده می­شوند. ازجمله این متون نزهت­ نامه علایی اثر شهمردان­ بن ­ابی­ الخیر است که در سال­ های پایانی سده پنجم هجری تالیف شده است و علاوه­بر طبقه ­بندی علوم رایج روزگار، مشتمل بر عناصر مهم و بنیادین فرهنگ عامه است. یکی از زمینه ­های مهم نمود فرهنگ عامه در این اثر، ذکر آیین­ها و باورهای عامیانه درباره نباتات است. مولف ضمن طرح مطالب علمی و شبه ­علمی که حاصل استفاده از منابع پیشین و مشاهدات و تجربیات خویش است، باورها و آیین­های بسیاری درباره ثمردهی، خواص گیاهان و درختان، شیوه دفع آفات، دفع چشم­زخم، بهبود و ازدیاد ثمر، دلالت برخی امور بر رخدادهای جوی چون دلالت بانگ قورباغه بر آمدن باران، ارتباط درخت و انسان، تهدید نمایشی درخت و گرفتن تضمین ثمردهی از آن، نقش نباتات در تعبیر خواب و ویژگی­ های عجیب دیگر ذکر کرده است. موضوع این پژوهش استخراج، دسته­ بندی و بررسی آیین­ ها و باورهای عامیانه نباتی در نزهت­ن امه و کنکاش در کم ­و­کیف، سرچشمه­ ها و زمینه­ های آن و همچنین سنجش این متن بی­بدیل با برخی متون مشابه در این زمینه خاص است.

کلیدواژه ها:

Key words: Old encyclopedias ، Alaei’s Nezhatnameh ، Folklore ، plants ، beliefs and rituals ، واژه­های کلیدی: دائره­المعارف­ های کهن ، نزهت ­نامه علایی ، فرهنگ عامه ، نباتات ، آیین ­ها و باورها