تحلیل انتقادی گفتمان جایگاه معشوق در غزل معاصر (دهه های هفتاد، هشتاد، نود)

متون به­ دلیل انعکاس ساختارهای اجتماعی، ایدئولوژی و کارکرد قدرت، زمینه­ ای مناسب در مطالعات تحلیل گفتمان و نقد زبانشناختی است. غزلهای عاشقانه نیز از چنین دیدگاهی دلالتهای ضمنی مهمی دارد و بخشی از واقعیت­های زمان خود را آشکار می­ کند؛ لذا با به کارگیری برخی از ابزارهای رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان، جایگاه «معشوق» در غزل سه دهه اخیر بررسی شد؛ بدین منظور از نظریه ­های مایکل هالیدی برای تحلیل متن، و نورمن فرکلاف برای تبیین ابعاد اجتماعی آن استفاده گردید. از میان ابزارهای تحلیل متن، فرانقش اندیشگانی با تمرکز بر فرایندها و نامگذاریها انتخاب شد تا آشکار شود که معشوق به­ عنوان اصلی­ترین مشارک گفتمان عاشقانه غزل سه دهه اخیر با چه نامها، صفتها و القابی خطاب و توصیف می شود؛ این نام دهی ­ها از جهت مثبت یا منفی ­بودن، چه بار معنایی­ ای القا می­ کند؛ و نیز معشوق، عامل چه فرایندها یا کنشهایی ­است. نتایج پژوهش نشان می­ دهد شاعران این دوره علاوه بر نامهای عام و خاص از نامهای دیگری نیز برای نامیدن معشوق استفاده کرده ­اند؛ ازجمله: نامهای خاص و نشاندار تلمیحی و نمادین، صفتهای جانشین اسم، نام شهر و منطقه جغرافیایی محل سکونت معشوق نامهای استعاری برگرفته از عناصر طبیعی، اعضای بدن به علاقه جزئیه و عبارتهای تشبیهی که برای توصیف ویژگیهای جسمی و روحی معشوق به­ کار می ­رود. معشوق این غزلها بیشترین نقش را در قالب فرایندهای رابطه ­ای (۴۳٪)، مادی (۳۹٪) و ذهنی (۱۲٪)، برعهده دارد. او در این فرایندها در نقشهای کنشگر (۳۵٪)، حامل (۲۰٪) و شناخته (۱۵٪) ظاهر شده ­است. هم­چنین (۷۱٪) از فرایندهایی که معشوق در آنها شرکت داشته از نظر ارزشیابی مثبت است.

کلیدواژه ها:

Critical analysis of the discourse ، the place of the lover in contemporary sonnets ، contemporary romantic sonnets ، the lover's address in contemporary poetry ، the beloved's address in contemporary poetry. ، تحلیل انتقادی گفتمان ، جایگاه معشوق در غزل معاصر ، غزل عاشقانه معاصر ، خطاب عاشق در شعر معاصر ، خطاب معشوق در شعر معاصر.