مقایسه اثربخشی دو روش درمانی «شناختی رفتاری» و «مبتنی بر پذیرش و تعهد» بر طرحواره جنسی زنان یائسه

زمینه و هدف: طرحواره‫ های جنسی، باورهای مرکزی ابعاد جنسی فرد است که در عملکرد جنسی و غیرجنسی تاثیر می گذارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی دو روش درمان شناختی رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر طرحواره جنسی زنان یائسه انجام شد. روش کار: این مطالعه از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری و با گروه کنترل بود که در سال ۹۹-۱۳۹۸ انجام شد. از بین زنان یائسه ای که جهت دریافت خدمات به مراکز بهداشتی درمانی شهر زنجان مراجعه نموده بودند، تعداد ۴۵ نفر که در آزمون «شاخص عملکرد جنسی زنان» نمره عملکرد جنسی کمتر از ۲۸ (از ۳۶ نمره) کسب کرده بودند، به صورت هدفمند انتخاب و با روش تخصیص تصادفی به سه گروه ۱۵ نفری تقسیم شدند (۲ گروه مداخله و یک گروه کنترل). در گروه اول، درمان شناختی رفتاری (CBT) و در گروه دوم، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، هر کدام به مدت ۸ جلسه ۲ ساعته اجرا شد. داده ها با «مقیاس خود طرحواره جنسی زنان» که دارای ۵۰ صفت با مقیاس لیکرت ۷ درجه ای بود در مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری از گروه های مداخله و کنترل جمع آوری گردید. داده های حاصل از اجرای پژوهش از طریق تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و با استفاده از نرم افزار SPSS-۲۴ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که درمان شناختی رفتاری موجب بهبود طرحواره جنسی زنان یائسه شده (۳۵۵/۴F=، ۰/۰۲۱=p) در صورتی که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، تاثیر معنی داری بر طرحواره جنسی آنها نداشته است (۲۳۲/۰F=، ۰/۶۳۳=p). در مقایسه تاثیرات دو گروه مداخله بر طرحواره جنسی (۲۲۶/۰ F= و ۰/۶۳۸=p)، تفاوت معنی داری از نظر آماری مشاهده نشد. نتیجه گیری: براساس یافته ها، درمان شناختی رفتاری باعث بهبود طرحواره های جنسی در زنان یائسه می شود. لذا، پیشنهاد می شود از این روش درمانی برای بهبود طرحواره های جنسی زنان یائسه در مراکز بهداشتی درمانی استفاده شود.

کلیدواژه ها:

Cognitive Behavioral Therapy ، Acceptance and Commitment Therapy ، Sexual Schema ، Menopause ، درمان شناختی رفتاری ، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد ، طرحواره جنسی ، یائسگی