زیبایی شناسی زبان مولا(ع) با عنصر تشبیه در حکمت های نهج البلاغه

یکی از وجوه اصلی بلاغت در نهج البلاغه بهره مندی از تشبیه و انواع آن است که این مشخصه به عنوان یکی از صناعات ادبی در حکمت ها و کلمات قصار با خلق تصاویر هنری زنده و پویا بسیار بارز است. این مقاله مروری بر نمونه هایی از تشبیهات و انواع آن در حکمت های امیرالمومنین(ع) و بررسی کارکرد زیباشناسی آنهاست. امیرالمومنین در سراسر نهج البلاغه همچنین در بیان کلمات قصار، نمونه ای از ایجاز از حیث کوتاهی لفظ و بسیاری معنی و شگفتی در نحوه بیان اعجازآمیز را به نمایش گذاشته است. تشبیه، بیشتر در حکمت هایی وجود دارد که از سجع و توازن کمتری برخوردارند. در دانش زبان شناسی، یاکوبسن در بررسی نقش زبان، شش نقش: عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی، همدلی و ادبی را بر می شمارد. با توجه به دیدگاه یاکوبسن، کلمات قصار امیرالمومنین(ع) در عین موجز بودن از آنجا که شامل جهت گیری پیام به سوی مخاطب می شود از نقش ترغیبی و ساخت تصاویر هنری آن از نقش ادبی زبان، بهره مند است که تاثیر عاطفی فراوان بر مخاطب می گذارد. در تقسیم بندی انواع تشبیه، آن را به تشبیه مفرد به مفرد؛ مرکب به مفرد؛ مفرد به مرکب؛ مرکب به مرکب تقسیم می کنند. از ۴۸۰ حکمت نهج-البلاغه، ۵۳ مورد تشبیه و انواع آن بر اساس طرفین تشبیه (مشبه و مشبه به) به کار رفته است و در مواردی که تشبیه وجود ندارد با سجع و موازنه و سایر صنایع لفظی و معنوی رو به رو می شویم. پرکاربردترین تشبیه، مفرد به مفرد و کمترین آن تشبیه تسویه است. عواطف و احساسات امام علی(ع) با همراهی نیروی خیال، تصویرهای زیبا و زنده و با شکوهی را خلق کرده اند و ارکان سازنده تشبیه (مشبه به) آن برگرفته از حیوان، انسان، طبیعت، ابزار و وسایل، اعضا و جوارح هستند.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناسی ، نهج البلاغه ، کلمات قصار ، بلاغت ، تشبیه ، صور خیال