بررسی دادخواهی عادلانه با تکیه بر اخلاق قضایی در نهج البلاغه

امیرالمومنین علی (ع) حدود چهارده قرن پیش، در کتاب ارزشمند نهج البلاغه، به بیان اصول مبنایی حقوق بشر پرداخته است. یکی از مهم ترین مصادیق حقوق بشر، حق دادخواهی عادلانه می باشد. محل تجلی عدالت و آخرین ملجا مردم هر جامعه تشکیلات قضایی آن کشور است. در مجادلات و مخاصمات تصمیم محکمه فصل الخطاب بوده و تحقق عدالت و تضمین آن منوط به عملکرد قوه قضائیه است. ویژگی قضای اسلامی، اخلاق قضایی است. در اسلام، برای قاضی، اخلاق و آداب خاصی وجود دارد که برای تحقق بخشیدن به عدالت مورد نظر نظام اسلامی، وجود آن ضروری است. قوه قضائیه از موثرترین قوای حکومتی است و در اعتماد توده ی مردم به دستگاه قضائی یکی از مهم ترین موارد، انتخاب متصدیان منصب قضاء واجد شرایط می باشد. امام علی (ع) با در نظر داشتن ارزش و جایگاه واقعی امر قضاء در خطبه ها و نامه ها و سفارش های متعددی بدان پرداخته است چه آنکه امام(ع) واقف بر آن بودند که اگر تصدی منصب قضاء به دست نااهلان سپرده شود، چگونه به عنوان ابزاری برای تامین مصالح قدرتمندان ظاهر می شود. این مقاله بر آن است تا با روشی توصیفی تحلیلی به موضوع دادخواهی و قضاوت عادلانه در نهج البلاغه بپردازد. نتایج بررسی ها بیانگر آن است که برای نیل به رسیدگی و دادخواهی عادلانه، از موثرترین موارد، احراز صلاحیت قضاء است و تنها آگاهی و تسلط بر قوانین کفایت نمی کند چه آنکه اگر شخص از امتیازات دیگری برخوردار نباشد، قانون دانی است که شایستگی قضاوت ندارد.

کلیدواژه ها:

حقوق بشر ، نهج البلاغه ، دادخواهی عادلانه ، قضای اسلامی ، اخلاق قضایی ، ویژگی قاضی.