خاستگاه اخلاقی مفهوم «خطا» در حقوق رومی، کامن لا ، نظام فقهی و نقش آن در حقوق ایران

مبانی فلسفی درست یا خطا بودن اعمال در مکاتب فلسفی حقوق متعددند. این سئوال اساسی مطرح استکه معیار درست یا خطا بودن فعلی در فلسفه حقوق چیست؟ در پاسخ به این سئوال دیدگاه های مختلفی درحقوق غرب و اسلام وجود دارد.تعلیل پذیری احکام در چارچوب نظریه مقاصد الشریعه و غایت گرایی اخلاقیدو نظریه شایع در حقوق اسلام هستند. در حقوق اسلام در چارچوب نظریه مقاصد الشریعه، عمل خطا یا عملدرست، بستگی به مصلحت یامفسدهای است که به عنوان پیامدآن عمل منتج می شود. در حقوق غرب نیز درچارچوب دو نظریه کلان حقوق طبیعی و پوزیتیویسم حقوقی میتوان از رویکردهای مختلفی در پاسخ به اینسئوال صحبت نمود. وظیفه گرایی افلاطونی، رواقی و کانتی از نظریات شایع حقوق رومی و نتیجه گرایی،تجربه گرایی، احساس گرایی، فایده گرایی، لذت گرایی و عمل گرایی (پراگماتیسم) نیز از شایع ترین مکاتبیهستند که در بستر پوزیتویسم حقوقی انگلستان و آمریکا مطرح و توسعه یافته اند. مفهوم خطا در نظام حقوقیایران ترکیبی از وظیفه گرایی حقوق رومی و نتیجه گرایی نظام فقه ی است. ره آورد این ترکیب دوگانه ، بروزتضاد در مبنای طبقه بندی نظام حقوقی ایران است فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که هریکاز مکاتب فلسفی حقوق با توجه به برداشتی که از مفهوم درست و خطا دارند نظام حقوقی متفاوتی را در اینزمینه بنا نهاده اند.

کلیدواژه ها:

خطا ، حقوق طبیعی ، پوزیتویسم حقوقی ، وظیفه گرایی ، نتیجه گرایی