مطالعه انسان گرایانه پیکرنگاری قلمدان لاکی دوره قاجار موزه ملی ملک بر پایه نظریه توجه بصری (TVA) بوندسن (۱۹۴۸ م.)؛ انسان شناس دانمارکی

در علم انسان شناسی شناختی، نظریه توجه بصری (TVA) بوندسن (۱۹۴۸ م.)؛ مدلی از سرعت پردازش موازی ذهن انسان است که توجه بصری را به عنوان یکپارچه کننده فرایندهای انتخاب توجه و تشخیص بصری تعریف می کند. این نظریه که در ارتباط با مفاهیم انسان شناختی قرار دارد، هنر پیکرنگاری را نیز تحت تاثیر قرار داده است. یکی از کاربردهای این نظریه، در تحلیل تصاویر پیکرنگاری در نقاشی ها است که مشخص کننده میزان توجه بصری مخاطب به انسان ترسیم شده در نقاشی است. در این میان، یکی از شناخته ترین مجموعه های پیکرنگاری در مجموعه تزیینات قلمدان های لاکی متعلق به دوره قاجار در موزه ملی ملک قرار دارد که منعکس کننده مفاهیم شناختی انسان گرایانه است. شخصیت پیکرنگاری قلمدان های لاکی دوره قاجار می تواند به عنوان منبعی برای مطالعه نظریه توجه بصری (TVA) بوندسن محسوب شود. موضوعات این قلمدان های مصور در پنج دسته؛ ۱. نقش صحنه هایی از طبیعت (منظره پرداز)، ۲. قلمدان های مصور به نقش بزرگان ادب و عرفان، ۳. قلمدان های مصور با نقوش و مضامین غیرایرانی، ۴. قلمدان های مصور با نقوش بزمی، رزمی و شکارگاهی و ۵. قلمدان های مصور شده با نقوش چهره پردازی تقسیم می شوند.اهداف: ازاین رو، اهداف این نوشتار عبارت اند از: مطالعه بازتاب مفاهیم شناختی انسان گرایانه بین صورت و اعضای بدن در حال انجام یک عمل در صحنه های اجتماعی پیچیده با سطوح مختلف تعامل اجتماعی و عوامل فردی در مقابل اجتماعی به تصویر کشیده شده در صحنه های پیکرنگاری قلمدان های لاکی قاجار در موزه ملی ملک و همچنین، تحلیل مفاهیم شناختی پیکرنگاری در پی بررسی شخصیت انسانی این پیکره هاست.پرسش ها: پرسش های که در این مقاله مطرح می شود، به این ترتیب است که نقوش انسانی مصور شده بر قلمدان های لاکی دوره قاجار در چه سطوح مختلفی از تعامل اجتماعی و عوامل فردی ترسیم شده اند؟ نقوش پیکرنگاری این قلمدان ها غالبا دارای چه مفاهیم انسان گرایانه هستند و توجه بصری به این شخصیت ها در زمینه صحنه های اجتماعی و فردی به چه صورت تبیین می شود؟ روش: این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای طبق رویکرد مفاهیم شناختی انسان گرایانه بر پایه نظریه توجه بصری بوندسن به شناسایی و مطالعه پیکرنگاری مصور شده بر روی قلمدان های لاکی دوره قاجار می پردازد. یافته ها: در تحلیل پیکره های انسانی قلمدان لاکی دوره قاجار باید به مفاهیم شناختی انسان گرایانه چون شخصیت آن ها توجه کرد. علاوه بر این، بررسی پیکرنگاری قلمدان لاکی دوره قاجار نشان می دهد که نقوش ترسیم شده انسانی از الگوهای زیبایی شناسی تقریبا مشابه و متاثر از ورود تفکرات هنری اروپایی تبعیت کرده است. چنانچه در طراحی پیکرنگاری تقلیدی ناقص از واقع گرایی در طراحی ها دیده می شود. نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که بر اساس نظریه توجه بصری (TVA) بوندسن و تحلیل نقوش با استفاده از الگوهای اسکن رنگی، شخصیت انسان به عنوان عامل مهمی در جلب توجه بصری در پیکرنگاری قلمدان های لاکی دوره قاجار محسوب می شود و به نوع فعالیت و شخصیت پیکر انسانی در صحنه های اجتماعی و فردی به صورت چهره نگاری مرتبط است.

کلیدواژه ها:

انسان شناسی شناختی ، بوندسن (۱۹۴۸ م.) ، قاجار ، قلمدان ، پیکرنگاری