بیان لطایفی از کارکرد متفاوت برخی باورهای عرفی - اجتماعی عصر جاهلی در زبان قرآن کریم

زبان دریچه ورود حقایق به ذهن و ضمیر انسان­ و یک پدیده اجتماعی فرهنگی است؛ بدین معنا که هر زبانی، به سبکی ویژه و منحصر به خود، واقعیت ها و پدیده های جهان بیرون را به میزانی متفاوت، در نظامی از نشانه ها، کدبندی و بازتاب می ­دهد. قرآن کریم نیز که معجزه الهی و یک متن زبانی است و به «لسان قوم» نازل شده است، از این قاعده کلی مستثنا نیست. این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی، تحول در معانی برخی از واژه­ های قرآنی مرتبط با باورهای عرفی، اجتماعی و زبانی عصر جاهلی را بررسی نموده است و کوشیده به این پرسش پاسخ گوید که قرآن کریم چگونه آن سازه­ های محیطی را در خدمت خلق مفاهیمی متعالی و ماندگار به کار گرفته است. نتیجه به دست آمده از پژوهش، گویای آن است که متن قرآنی، با لطافتی زیبا و متناسب با ذهنیت مخاطب، به مفهوم ­سازی تعلیمی - تربیتی از واقعیت ها و پدیده های فرهنگ عمومی جامعه عصر نزول پرداخته و با خلق معانی نو، آن ها را در راستای تبیین و ترویج جهان بینی و تربیت دینی به کار گرفته است و این تغییر کاربرد در سازه­ های محیطی، دلالتی ژرف به مفهوم نزول قرآن به لسان قوم می ­بخشد و گویای آن است که قرآن کریم، نه تنها به زبان تکلم قوم عرب، بلکه به زبان فرهنگ آن ها و سوار بر بستر باورهای عرفی و اجتماعی آن ها نازل شده و مفهوم آفرینی نموده است. پژوهش حاضر، مروری بر مولفه «محیط و فرا محیط» در زبان قرآن است در قالب تحلیل مفهومی برخی مضامین و برخی واژه­ های قرآنی است.