گفتمان های رایج کتیبه نگاری در ایران معاصر

کتیبه ­ها حاوی اطلاعات گران­سنگی می­باشند و می­توان آنان را از دیدگاه­های گوناگونی مورد پژوهش قرار داد. از آن جمله می­توان کتیبه­ها را از بابت کارکرد و مضمون مورد بررسی قرار داد. از این منظر کتیبه ­ها به چهار دسته کلی تقسیم می­گردند: کتیبه ­های مذهبی که بیش تر کارکرد آن در اماکن مذهبی است. کتیبه­های تعلیمی یا پند­آموز که کارکرد آموزشی دارند. کتیبه­های یادمانی و احداثیه که جهت یاد و اطلاع از مطلبی کارکرد داشته است. در نهایت کتیبه ­های تزئینی؛ که آراستن بنا، مهم ترین هدف از آن می­باشد. این دسته­ ها در جریان رخدادهای فرهنگی و سیاسی هر دوره چه از بابت انتخاب متن و چه انتخاب نوع خط می­توانند تغییر یابند، که نشان­دهنده ایده حاکمیت در آن دوره می­باشد. با تقسیم گفتمان و حاکمیت فرهنگی و سیاسی ایران معاصر به دو دوره پهلوی و جمهوری اسلامی، و نقد کتیبه­ های دو دوره، می­توان به نتایجی دست یافت که نشان از تسلط گفتمان حاکم بر کتیبه­ نگاری معاصر ایران دارد. از این­رو دو پرسش اصلی مقاله چنین است: در کتیبه ­نگاری معاصر کدام جریان­ها و کارکردهای اجتماعی را می توان مشاهده نمود؟ نگاه و ایدئولوژی حاکم چه تاثیری بر روند کتیبه­نگاری معاصر گذارده است؟ پس از پژوهش با رویکرد جامعه شناسی و اتخاذ نظریه لاکلا و موف، به عنوان خلاصه نتایج می­توان چنین بیان داشت که؛ گفتمان ملی­گرایی در دوره پهلوی با بهره ­گیری از خط نستعلیق و ادبیات فارسی به کتیبه ­نگاری یادمانی آن دوران هویتی خاص بخشیده، تا جایی که کتیبه ­نگاری یادمانی و تا حدودی کتیبه­نگاری پندآموز شاخصه­ی ویژه ی کتیبه ­نگاری دوره پهلوی می­­باشد. دردوره جمهوری اسلامی با افزایش بناهای مذهبی، کتیبه­ های مذهبی گسترش بی­سابقه­ای یافته است. استفاده از خط ثلث و به کارگیری آیه­ های قرآنی و احادیث و ادعیه بیش ترین کارکرد مضمونی کتیبه­ ها در این دوره را به خود اختصاص داده است.

کلیدواژه ها:

کلید واژه ­ها: کتیبه های مذهبی ، کتیبه­های پندآموز ، کتیبه­های یادمانی ، کتیبه­های تزئینی ، گفتمان حاکم