بررسی نمودهای زیبایی شناسی زنانه نگر در شعر ژاله قائم مقامی

زیبایی شناسی زنانه نگر، در ذات خود زیبایی شناسی تقابلی است که در برابر زیبایی شناسی سنتی مطرح می شود که واجد سلسله مراتب جنسیتی است. این زیبایی شناسی گر چه از آغاز بروز و ظهور خود از سده هیجدهم تا امروز، سیاست ها و نظرگاه های انتقادی متغیری را اتخاذ کرده است و با گذار به پسافمینیسم از هویت دوگانه به هویت چندگانه گذر کرده است اما همچنان در موضع پرسشگری قرار دارد و همچنان یکی از محمل های نمود آن، شعر است. در ایران همزمان با چرخش پارادایمی عصر مشروطه، زیبایی شناسی شعر فارسی دچار دگرگونی بنیادی شد و در پی موج آگاهی بخشی در مورد حقوق زنان، کمیت و کیفیت شعر زنان نیز با دگردیسی جدی مواجه شد؛ چنان که زنان شاعر- در سطح نخبگان سیاسی و طبقاتی- نیز باب جدیدی در این عرصه گشودند و در گفتمان جدید، در تقابل با سنت چندصدساله شعر فارسی، به تدریج زیبایی شناسی نوینی را رقم زدند. یکی از این زنان، ژاله قائم مقامی، شاعر اواخر عصر قاجار و پهلوی اول است که نخستین بار آشکارا از حقوق زنان گفت، به نقد سلسله مراتب جنسیتی پرداخت و با زبانی طنزآمیز، سنت زیبایی شناسی مسلط را به چالش کشید و سلسله-مراتبی را که خود یکی از آماج های منتقدان و فیلسوفان فمینیست بوده است، وارونه سازی کرد. این پژوهش، به روش تحلیل محتوای کیفی و با گزینش از میان مجموعه اشعار او، به بررسی نمود های غالب زیبایی شناسی شعر او؛ با محوریت زنانه نگری، شامل نمود تقابلی- انتقادی، اندرزی، جسم آگاهی، فلسفی و پارادوکس یاس و امید می پردازد.

کلیدواژه ها:

ژاله قائم مقامی ، شعر زنان ، زیبایی شناسی زنانه نگر ، تقابل های دوگانه