چالش ها و تضادهای ارتباطات میان فرهنگی در افغانستان: پیشنهادهایی برای گذر تدریجی از وضعیتی تاریخی

افغانستان با ۴۶ قومیت احصاشده، دو زبان رسمی و بیش از ۳۰ زبان بومی، کشوری متکثر و متنوع به لحاظ فرهنگی است. اگر عناصر دین، نژاد و مذهب را نیز در موارد فوق ضرب کنیم، ماتریسی از حالت های متعدد پدید می آید که با کنارهم نهادن معادلات آن، قطعات پازلی هزار تکه، تکمیل و تصویر کشور افغانستان در نقشه جغرافیا ترسیم می شود. در این مطالعه، از دریچه ارتباطات بین فرهنگی، با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره گیری از فن مصاحبه، به دو روی سکه این تکثر پرداخته شده  و در قالب دو بخش «توصیف وضعیت» و «توصیه به حاکمیت» تلاش شده است یافته ها، با استفاده از نظریه انطباق ارتباطی گلیز، تبیین و تفسیر شود. بر اساس این نظریه، کنشگران- در سطوح خرد و کلان- راهبردهای همگرایی، تباین و ثبات را در گفتار و رفتار ارتباطی خود با یکدیگر اتخاذ می کنند. یافته های پژوهش که مستخرج از چهارده مصاحبه با اقوام مختلف افغانستان است نشان می دهد که تضادهای موجود از دیدگاه مصاحبه شوندگان در دو دسته کلان چالش های انگاره ای (ذهنیت های بین قومی) و چالش های سیاسی (نزاع های بین فرهنگی) قرار می گیرد و بیشتر ذیل چهار مقوله «تنوع قومی»، «تنوع زبانی»، «تنوع مذهبی» و «یک جانبه گرایی و استبداد فرهنگی» توضیح داده می شود. همچنین، راهکارهای پیشنهادی از نگاه مصاحبه شوندگان برای گذر از این وضعیت تاریخی در چهار مقوله «ارتقای سطح سواد و تحصیلات»، «بازطراحی نظام رسانه ای»، «توسعه گردشگری داخلی» و «تقویت سازمان های مردم نهاد» صورت بندی می شود. در پایان، نتایج پژوهش حاکی از آن است که تنوع فرهنگی و مظاهر آن به همان میزان که از گذشته تا کنون و در شرایط اعمال رویکردهای یک جانبه گرایانه و سیاست های قوم مدارانه، خطری برای تمامیت ارضی، هویت ملی و یکپارچگی سیاسی افغانستان محسوب می شود، این ظرفیت را پدید می آورد که با تغییر نگاه تهدیدمحور و توجه به توسعه و ترویج ارتباطات بین فرهنگی به مزیت نسبی کشور و تقویت و ارتقای وحدت ملی، قدرت فرهنگی، حس افتخار ملی، مشارکت سیاسی و امنیت اجتماعی تقویت شود. به تعبیر دیگر، ارتباطات بین فرهنگی، در وضعیت کنونی افغانستان هم بحران و هم راه حل است.

کلیدواژه ها:

افغانستان ، ارتباطات بین فرهنگی ، انطباق ارتباطی ، تنوع زبانی ، تنوع قومی ، تنوع مذهبی ، ذهنیت های بین قومی ، سیاست فرهنگی ، نزاع بین فرهنگی ، هویت ملی