نقش راهبرد رسانه ای در شکل گیری جنبش های نوین اجتماعی در خاورمیانه عربی و شمال آفریقا از منظر ژئوپلیتیک عمومی

فرایندهای تصمیم سازی، ساخت قدرت و مناسبات دولت ملت (در حوزه مشروعیت بخشی و مشروعیت زدایی) از رابطه قدرت میان دولت و ملت، به عنوان دو جزء بنیادی یک واحد سیاسی مدرن، متاثر است؛ ازاین رو همواره، نوعی هماوردی ژئوپلیتیکی میان نهاد دولت و ملت در جریان است که بسته به نوع رقابت، شکل (فرم) نظام سیاسی را متاثرخواهد کرد. نقش آفرینی عرصه عمومی و ملتها تحولی است که در ادبیات ژئوپلیتیک از آن با عنوان ژئوپلیتیک عمومی یادمی شود. ژئوپلیتیک عمومی با تعریف منتقدانه، به بررسی روابط قدرت موثر در شکل گیری ادراک های ژئوپلیتیکی افراد و گروه ها در پیوند با رسانه می پردازد؛ دراین میان، تحولات سیاسی کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه عربی طی چند سال گذشته (هرچند)، هریک ویژگی های خاص خود را داشته و بسیاری از حکومت ها سرنگون شده اند اما نمی توان در قالب ادبیات سنتی انقلاب به واکاوی تحولات یادشده پرداخت؛ ازاین رو، این نوشتار با رویکردی تبیینی و با روش توصیفی- تحلیلی، درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که «از منظر ژئوپلیتیک عمومی، چه عاملی به وقوع جنش های اجتماعی و ساختارشکن خاورمیانه و شمال آفریقا منجرشده است؟»؛ در پاسخ، این فرض را مطرح کرده ایم که شکل گیری جنبش های خاورمیانه عربی و سرنگونی نظام های اقتدارگرا و ناکارآمد عربی، در تقابل میدان های قدرت میان دو حوزه نخبگان حکومتی و لایه های مردمی یک ساخت سیاسی ریشه دارد که دراین راستا رسانه ها نقشی اساسی ایفاکرده اند؛ بنابراین از منظر ژئوپلیتیکی، تحولات یادشده، درنتیجه رویاروییها و تنشهای حوزه ژئوپلیتیک عمومی و حوزه ژئوپلیتک دولت محور (خاص) شکل می گیرند.

کلیدواژه ها:

ژئوپلیتیک ، رسانه ، جنبش های اجتماعی ، خاورمیانه عربی ، شمال آفریقا