تحلیل محتوای آثار گفتمان روشنفکران دینی در فرایند انقلاب اسلامی بر اساس نظریه جیمز پل جی

هدف اصلی مقاله حاضر  تحلیل محتوای آثار گفتمان روشنفکران دینی با استفاده از روش نظریه تحلیل گفتمان جیمز پل جی است. در فرایند انقلاب اسلامی روشنفکران دینی از کتبی همچون راه طی شده، غرب زدگی، در خدمت و خیانت روشنفکران، قرآن مجید و تکامل موجودات زنده، آری برادر چنین بود و بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی بهره گرفتند. نویسنده در این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که تحلیل محتوای آثار گفتمان روشنفکران دینی در فرایند انقلاب اسلامی بر اساس نظریه جیمز پل جی به چه صورت می باشد؟ روش مورداستفاده در این مقاله روش تحلیل گفتمان با استفاده از نظریه تحلیل گفتمان جیمز پل جی است. نظریه گفتمان پل جی یکی از تخصصی ترین نظریه ها در تشریح ساختار یک متن و دستیابی به عناصر زبانی آن و ارتباط بین این عناصر است. یافته ها نشان می دهد با توجه به هفت سوال نظریه پل جی در آثار و کتب روشنفکران دینی در سوال نخست نویسندگان گزاره های همچون توحید، قیامت، کشمکش میان غرب و شرق و وادادگی شرق نسبت به محصولات غرب و رنج بردگان جهت ساخت اهرام مصر را مهم و برجسته ساخته اند. در سوال دوم مفاهیمی همچون دنیاپرستان، خداپرستان، ابوذر غفاری، ابوعلی سینا، حلاج، ناسیون، ملیت، الیناسیون، ممالک غرب، ممالک شرق و آدم غرب زده را به عنوان یک هویت نشان می دهد. در سوال سوم رابطه دسته متدین و دسته متجدد، رابطه پیغمبران با فلاسفه و دانشمندان، رابطه جامعه و دین، رابطه میان ممالک غرب و شرق را توضیح می دهد. در سوال چهارم برقراری پیوند میان اشیاء و پدیده ها همچون ریش، عبا عمامه، انگشتر، بت پرستی، ارواح، الیناسیون فکری و اندیشه روشنفکران، پیوند میان ابزارهای دستی و قدیمی روستاها با ماشین آلات جدید شهری را شرح می دهد. در سوال پنجم کنش روحانیت شیعه درحرکت های انقلابی، کنش منفعلانه روحانیت در نهضت ملی پس از شهریور ۱۳۲۰، کنش های ناشی از غرب زدگی مردم در برابر مسائل شهری را توضیح می دهد. در سوال ششم نگاه منفی و انتقادی به استدلال های علما و فقهای اسلام نسبت به رابطه توحید و علم، سیاست عوام زدگی در اسلام، سیاست بازگشت به خویش در تاریخ ایران را مهم و مثبت قلمداد می کند. در سوال هفتم گفتمان بشر مبنی بر اعتقاد همیشگی بشر به خالق، گفتمان مبتنی بر تکامل تدریجی موجودات زنده، گفتمان دو قرن اول ایران اسلامی و تاثیر آن بر فرهنگ، خلق وخوی و رفتار، گفتمان نحوه مواجهه مردم با ماشین مناسب و دارای امتیاز هستند.

کلیدواژه ها:

انقلاب اسلامی ، روشنفکر دینی ، تحلیل گفتمان ، نواندیشان متجدد ، نواندیشان مجدد ، جیمز پل جی