تحلیل خاک در آیین گذار و مناسک بر اساس نظریه میرچا الیاده

انسان و مساله تعالی و ارتقا بعد جسمانی وی از خاک تا افلاک همواره یکی از دغدغه های بسیاری از عارفان و اندیشمندان در حوزه ادبیات عرفانی فارسی بوده است .در این میان خاک در بسیاری از آیینهای کهن و اساطیری همواره مفهومی از نوزایی، دگردیسی و انتقال را با خود به همراه داشته است .خاک در اساطیر کهن، ارتباط ویژه ای با تغییر و تحول دارد چرا که این عنصر مادی میتواند در کالبد انسان به کمک فرایند های روحانی و راهنمایی پیر و طی مراحلی حجب را کنار زده و متصف به اوصاف حقیقی شود .این گذار و استحاله در نظریه مناسک گذار با آیین تشرف الیاده طی سه مرحله پیشاگذار، گذار و تولد دوباره مطرح شده است .در مقاله پیشرو هدف اصلی آن است که نشان دهیم چگونه عنصر مادی بی ارزش و تیز خاک با عبور از مراحل سه گانه ای که الیاده مطرح نموده است قادر خواهد بود در قالب انسان کامل به تشرف و بلوغ نهایی و روحانی دست یابد و تشرف در این مسیر خاک تا افلاک چگونه طی طریق خواهد نمود .جستار پیشرو با تاکید بر نقد اسطوره شناختی از منظر میرچا الیاده و بهره گیری از شواهد و نمونه هایی از اهم شعر عرفانی فارسی یعنی اشعار عطار و مولانا به روش توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته است .نتایج حاصل از پژوهش آیین تشرف پیوند نزدیکی با مراحل سلوک و گذار سالک نوآموز در عرفان از آغاز تا فنا فی الله دارد.