مروری بر ژئوپلیتیک نفتی آینده : پیامدهای سیاست آب و هوا و نفت و گاز غیر متعارف

ژئوپلیتیک مطالعه تاثیرات جغرافیای زمین (انسانی و فیزیکی) بر سیاست و روابط بین الملل است. درحالی که ژئوپلیتیک معمولا به کشورها و روابط بین آنها اشاره می کند، ممکن است بر دو نوع دولت دیگر نیز تمرکز کند: دولت های مستقل بالفعل یا با رسمیت محدود و روابط بین نهادهای ژئوپلیتیک فرعی، مانند ایالت فدرال که یک فدراسیون، کنفدراسیون یا یک سیستم شبه فدرال را تشکیل می دهند. یکی از جدیدترین مباحثی که توجه بسیاری از سیاستگذاران و فعالان حوزه نفت و گاز را به خود جلب کرده است مربوط به منابع نفتی غیرمتعارف (unconventional oil) است به گونه ای که عده ای معتقدند این منابع، بزودی ساختارهای کلی انرژی دنیا را تغییر خواهد داد و بسیاری از معادلات موجود را بر هم خواهد زد. هر چند که ایران نیز شناسایی این منابع را در دستور کار خویش قرار داده است ولی آنچه که مسلم است این است که بسیاری از کشورهای مصرف کننده به ویژه امریکا و کانادا در این زمینه گامهای مستحکم تری برداشته اند و می کوشند از این طریق بر حجم ذخائر خود افزوده و از واردات منابع نفتی خودداری کنند. شاید بتوان گفت مهم ترین دلیل رویکرد به سمت تولید از مخازن غیرمتعارف با وجود گران بودن بهره برداری از این منابع، کاهش تولید از مخازن معمول و افت اکتشاف این منابع سهل الوصول است. هر چند که نباید فراموش کرد، تولید اقتصادی از منابع نفت سنگین به قیمت جهانی نفت و فناوری موجود بستگی دارد. پیشرفت در تولید غیرمتعارف نفت و گاز و اتخاذ احتمالی یک سیاست بین المللی آب و هوایی موثرتر ممکن است بر تعادل عرضه و تقاضا در بخش نفت تاثیر بگذارد و باعث تغییر در جریان های مالی و انباشت سرمایه شود. چنین تغییراتی ممکن است به نوبه خود منجر به تغییر در موازنه قدرت بین کشورهای صادرکننده و واردکننده نفت و گاز شود. از آنجایی که رابطه بین کشورهای صادرکننده و واردکننده در بخش نفت نامتقارن است، با توجه به اینکه تعداد کمی از کشورهای صادرکننده از مجموع جریان های درآمدی بسیاری از کشورهای واردکننده سود می برند، کشورهای صادرکننده بیشتر از تغییر وضعیت موجود متضرر خواهند شد. روابط بین دولتی زیر ممکن است حساس باشد: ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس، روسیه و کشورهای عضو اتحادیه اروپا. نفت و گاز غیرمتعارف نیز ممکن است در رقابت ابرقدرت های در حال ظهور بین چین و ایالات متحده نقش داشته باشد. تغییرات ژئوپلیتیکی که از سیاست های غیرمتعارف نفت و گاز و آب و هوا انتظار می رود بستگی به این دارد که فرد وضعیت ژئوپلیتیک کنونی در بخش های مختلف جهان را چگونه درک کند و رقابت ژئوپلیتیک فعلی چقدر قوی است.

کلیدواژه ها:

ژئوپلیتیک نفتی آینده ، پیامدهای سیاست ، آب و هوا ، نفت و گاز غیر متعارف