مطالعه شدت استناد به پروانه های ثبت اختراع در مقالات مجلات شیمی ایران

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی میزان استناد مقالات حوزه شیمی ایران به پروانه های ثبت اختراع در فاصله سال های ۱۳۸۱۱۳۹۰ برای نشریات فارسی و ۲۰۰۲۲۰۱۱ برای نشریات انگلیسی زبان است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی علم سنجی است که با روش های کتابخانه ای و تحلیل استنادی و با تاکید بر مطالعه روابط استنادی معکوس انجام شده است. جامعه پژوهش را کلیه مقالات تمام متن علمی پژوهشی حوزه شیمی ایران، نمایه شده در بانک اطلاعات نشریات کشور و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، به زبان فارسی، بین سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ و زبان انگلیسی بین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ تشکیل می دهد که درمجموع، ۳۲۶۸ عنوان بوده است. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش با استفاده از آزمون های آماری مجذور کا (Chi-square test) و رسم نمودارهای پراکندگی با استفاده از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس. و اکسل صورت گرفته است.         یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که رشد مقالات ایرانی حوزه شیمی و همچنین فهرست ارجاعات مقالات این حوزه، در طول دوره موردبررسی از رابطه نمایی مثبت تبعیت کرده است. از دیگر یافته های پژوهش، این است که با وجود رشد زیاد مقالات و فهرست ارجاعات مقالات این حوزه، میزان استناد مقالات به پروانه های ثبت اختراع در طول سال های موردبررسی، تغییر محسوسی نکرده است. در بررسی رابطه بین حوزه موضوعی و میزان استناد به پروانه های ثبت اختراع نیز مشخص شد که در حوزه مهندسی شیمی، بیشتر از حوزه شیمی به این دسته از منابع استناد شده است. مقایسه میزان استناد به پروانه های ثبت اختراع در مقالات ایرانی نمایه شده در آی.اس.آی با مقالات ایرانی غیر آی.اس.آی حوزه شیمی نیز نشان دهنده این است که مقالاتی که در آی.اس.آی نمایه نشده اند، بیشتر از مقالات نمایه شده در آی.اس.آی به پروانه های ثبت اختراع استناد کرده اند. یافته های پژوهش همچنین حاکی از این است که پژوهشگران ایرانی در ۸۰درصد موارد به پروانه های ثبت اختراع آمریکا استناد نموده اند. نتیجه گیری: رشد نامحسوس استناد به پروانه های ثبت اختراع در مقالات حوزه شیمی کشور، نشانه ای از وجود پیوند ضعیف بین علم و فناوری در این حوزه است که ممکن است به دلایل مختلف، از جمله عدم توجه به کاربردی نمودن نتایج پژوهش های علمی شکل گرفته باشد. مطالعه وضعیت موجود به منظور ارائه راهکارهای مناسب برای تقویت تعامل بین جوامع علمی و صنعتی می تواند به توسعه قلمرو علم و فناوری کمک کند و در سیاست گذاری های مربوطه مفید واقع گردد.

کلیدواژه ها:

Chemistry ، journal papers ، Growth ، Citation analysis ، Patents ، Science and technology link