سخن سردبیر(علم سنجی: ضرورتی بنیادین برای توسعه علم و فناوری در کشور)

شناخت توانمندی های علم سنجی برای پشتیبانی از سیاست گذاری های توسعه علم و فناوری، مهم ترین نکته ای بوده که برای ظهور و توسعه علم سنجی در سطح خرد و کلان زمینه های لازم را فراهم آورده است. این توانمندی ها، برای ارزیابی علم و فناوری نه فقط از بعد نظری به شناخت بیشتر دانش و ارائه شیوه ها و مدل هایی متنوع منجرشده، بلکه از نظر کاربردی نیز برای ارزیابی و رتبه بندی عوامل موثر بر توسعه علم و فناوری در قالب نظام هایی به منظور سیاست گذاری آن قرارگرفته است. بی شک، توسعه علم سنجی را به عنوان یک دانش، بیش از هر چیز می توان مرهون تلاش های متفکران و اندیشمندانی دانست که در این حوزه فعالیت می کنند و روزبه روز بر بنیان ها و کاربردهای این علم می افزایند. بهره گیری از شاخص های علم سنجی به واسطه نظام های قدرتمندی همچون ISI، Scopus، ISC و مانند آن را، از جمله مظاهر تاثیرپذیری نظام های سنجش و رتبه بندی علم و فناوری این حوزه می توان به شمار آورد. تاسیس دوره های آموزش رسمی علم سنجی در دانشگاه های معتبر جهان و ایران نیز برای پشتیبانی از سیاست علم درباره اقتدار علمی این حوزه، نشانی دیگر از اتفاق نظر جامعه علمی دارد. باید به ظهور این حوزه در ایران و جذب دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد این رشته از سال ۱۳۹۰ خوش بین بود و آن را در راستای توسعه علمی کشور گامی دیگر به شمارآورد. سرفصل های دوره کارشناسی ارشد این رشته برای نخستین بار در کشور، در سال ۱۳۸۸ ازسوی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شاهد به کمیته برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیشنهاد شد و آن کمیته پس از قریب به یک سال بررسی کارشناسی مستمر و انجام برخی تغییرات، سرانجام در یازدهم اردیبهشت ماه ۱۳۸۹، این سرفصل ها را به تصویب رساند و از طریق کنکور سراسری برای دانشگاه های شاهد و تهران از سال ۱۳۹۰ و دانشگاه یزد و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در سال های بعد آن، مجوز پذیرش دانشجو را صادرکرد. اشتیاق روزافزون بخش های پژوهشی در کشور، به ویژه در وزارتخانه هایی نظیر علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ سازمان هایی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و در معاونت های پژوهش و فناوری دانشگاه ها و موسسه های آموزش عالی نیز باعث شد تا در همین مدت کوتاه، جذب بسیاری از دانش آموختگان خود را برای انجام امور تخصصی علم سنجی در بازار کار شاهد باشند که این خود، تشخیص صحیح تصویب کنندگان و تاسیس کنندگان راه اندازی این رشته در کشور را نشان می دهد. بااین حال، امید است سازوکارهای آموزش عالی دانشگاه هایی که رشته علم سنجی دارند، به گونه ای باشد که متخصصانی باکیفیت را آموزش داده تا جایگاه برجسته و قابل اطمینان آنها در نهادهای سیاست گذاری و برنامه ریزی علم و فناوری کشور، همواره حفظ و تقویت شود؛ زیرا ممکن است هرگونه کوتاهی در این زمینه به آسیب هایی جبران ناپذیر این رشته منجرشود. امروزه، به منظور فراهم شدن بسترهای لازم برای توسعه و انتقال دانش میان متخصصان این حوزه، وجود سازوکارهایی مانند مجلات علمی یک ضرورت محسوب می شود. ازاین رو، یکی دیگر از مهم ترین دغدغه های گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شاهد از همان ابتدای تاسیس این رشته، انتشار مجله ای تخصصی در حوزه علم سنجی بود که بتواند منتقل کننده زبان حال متخصصان این حوزه باشد و پیوند میان این اجتماع علمی را تقویت کند. بدین ترتیب بود که پیشنهاد انتشار مجله «پژوهش نامه علم سنجی» به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه شد و مورد استقبال کمیسیون نشریات کشور قرارگرفت. هرچند حوزه علم اطلاعات دانش شناسی، چندین نشریه علمی- پژوهشی به زبان های فارسی و انگلیسی دارد که در این نشریات از دیرباز تعدادی از مقاله های حوزه علم سنجی بسته به ماهیت و هدف های این مجلات چاپ و منتشرشده است، اما هم اکنون بنا به ضرورت های موجود و به ویژه با تاسیس دوره های علم سنجی در دانشگاه ها و موسسات آموزشی و پژوهشی کشور، انتشار نشریه ای که به طور مستقیم به این موضوع بااهمیت علمی بپردازد، بیش از پیش ضروری به نظرمی رسد. هم اکنون شماره نخست این نشریه در پیش روی خوانندگان گرامی قراردارد. گفتنی است که انتخاب این مقاله ها از میان تعداد بسیاری مقاله های رسیده در حوزه علم سنجی، کاری دشوار می آمد. اما درنهایت با تکیه بر نظرات داوران محترم و همچنین بر اساس سیاست های مجله، این امر میسر شد و هریک از مقاله های برگزیده (در این شماره) پس از طی ۲ یا ۳ مرحله داوری علمی بر اساس سیاست های هیئت تحریریه و مطابق با اصول و موازین علمی انتخاب شده و برای انتشار در دستور کار قرارگرفتند. امید است با مشارکت مستمر خانواده بزرگ علم سنجی، روزبه روز غنای بیشتر برای این حوزه و همچنین این مجله در کشور را شاهد باشیم.