بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت آبرفتی ارومیه با بکارگیری روش های آماری چندمتغیره و فرآیندهای هیدروژئوشیمیایی

بهره برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی به دلیل افزایش شهرنشینی و فعالیت های کشاورزی و همچنین تاثیر تغییرات آب و هوایی، تغییرات هیدروشیمیایی آب های زیرزمینی شده است. این مطالعه بر روی کیفیت آب زیرزمینی و فرآیندهای هیدروژئوشیمیایی (تکامل و منشاء) در دشت آبرفتی ارومیه، واقع در استان آذربایجان غربی، شمال غربی ایران صورت گرفته است. از نرم افزارهای SPSS و GIS جهت تحلیل داده ها استفاده گردید. براساس نمودار پایپر دو تیپ برای آب های زیرزمینی شناسایی شد که بر این اساس تیپ و رخساره ی ۶۷ درصد نمونه ها بی کربناته کلسیک و ۱۷ درصد نمونه ها بی کربناته منیزیک می باشد. همبستگی بی کربنات با پارامتر کل جامدات محلول (۸۵۸/۰=R)، کلر (۸۶/۰=R)، سولفات (۸۸۵/۰=R)، منیزیم (۹۲۲/۰=R)، کلسیم (۸۱۹/۰=R)، پتاسیم (۵۳۲/۰=R) و سدیم (۷۵۶/۰=R) می باشد. بررسی همبستگی ها بین عناصر و پارامتر کل جامدات محلول (۵/۰آب زیرزمینی می باشد. روش های تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی به منظور تعریف عوامل کنترل اصلی موثر بر هیدروشیمی دشت آبرفتی ارومیه نشان داد که نمونه های آب دارای تکامل های متفاوت از هم می باشند. سه خوشه در تحلیل خوشه ای، خوشه اول ۷/۱۷ درصد نمونه ها با میانگین کل جامدات محلول ۲/۱۲۱۴ میلی گرم بر لیتر، خوشه دوم ۶/۳۱ درصد نمونه ها با میانگین کل جامدات محلول ۹/۶۹۷ میلی گرم بر لیتر (بیشترین کانی سازی) و خوشه سوم ۶/۵۱ درصد نمونه ها با میانگین کل جامدات محلول ۶/۴۳۱ میلی گرم بر لیتر (کمترین کانی سازی) به دست آمد. دو مولفه ی اصلی توسط روش آنالیز تحلیل عاملی استخراج شد که ۶/۷۵ درصد از کل واریانس را نشان می دهند. وجود کانی های تبخیری بخصوص ژیپس و هالیت، نفوذ آب شور دریاچه ی ارومیه، تبادل یونی و هوازدگی کانی های کلسیت و دولومیت منشا عناصر در دشت آبرفتی ارومیه می باشند.

کلیدواژه ها:

ارومیه ، آب زیرزمینی ، آنالیز تحلیل عاملی