نقدی بر کاربست نقد بومگرا در داستان کوتاه فارسی

نقد بوم­گرا که از اواخر قرن بیستم و در مغرب زمین ظهور یافته، غالبا به دغدغه ­های زیست­ محیطی نویسندگان می­پردازد و میزان و کیفیت توجه آنان به چنین مسائلی را در آثارشان واکاوی می‎کند. منتقدان و محققان ایرانی نیز با درک بحران‎های زیست‎ محیطی و با هدف ارائه خوانشی نوین و کارآمد از آثار داستانی معاصر، به مطالعه در داستانهای کوتاه فارسی پرداختهاند که حاصل کارشان در مواردی با توفیق نسبی و در برخی موارد، با کاستیهایی همراه بوده است. در این مقاله به شیوه نقد نقد و با هدف آسیب‎شناسی کاربست این رویکرد در ادبیات داستانی معاصر، هفت عنوان مقاله‎ای را که در دهه پایانی قرن چهاردهم شمسی، به مطالعه بوم­گرایانه در داستان کوتاه فارسی پرداخته‎اند، از حیث ساختار، روش و محتوا مورد ارزیابی قرار داده‎ایم تا دریابیم که این نقدها تا چه میزان با هدف و ماهیت نقد بوم­گرا سازگاری دارند؛ منتقدان داستان‎ها تا چه حد توفیق داشته و توانسته‎اند خوانش یا یافته تازه‎ای از این آثار ارائه دهند و نهایتا این‎که اساسی‎ترین اشکالات نقدهایی از این دست کدام­اند؟ اهم یافته‎های پژوهش حاضر که با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه انتقادی انجام شده عبارت‎اند از: بی­توجهی به ماهیت اصلی نظریه، فقدان برداشت صحیح از نقد بوم­گرا، عدم مراجعه به منابع اصیل، محدود بودن مقالات بر مطالعات موردی و خردنگر، فقدان نگرش عمیق به مساله محیط زیست در میان نویسندگان و منتقدان، بی­توجهی به بینارشته­ای بودن این شیوه از نقد، و بالاخره، نادیده گرفتن ابعاد کاربردی آن.

کلیدواژه ها:

ecocriticism ، Persian short story ، Persian short story criticism ، environment. ، criticism of criticism ، نقد بومگرا ، داستان کوتاه فارسی ، نقد داستان کوتاه فارسی ، محیط زیست ، نقد نقد