بررسی تاثیر بحران های اقتصادی و عملکرد دولت ها بر بروز ناارامی ها (مطالعه موردی بررسی عملکرد اقتصادی دولت ها بعد از انقلاب و تاثیر ان بر ایجاد نارضایتی و جنبش های مردم در دهه اخیر

با تاملی گذرا در تاریخ چهار دهه گذشته موارد متعددی از تلاطمات اجتماعی - اقتصادی و نارضایتی های عمومی قابل مشاهده است که به طور عمده در پی تشدید بحرانهای اقتصادی و فشار معیشتی بروز کرده است اعتراض های اجتماعی در برخی شهرستانها در ابتدای دهه ۱۳۷۰ ش پیرو آغاز سیاستهای اقتصادی نولیبرال در کشور و یا اعتراضات کارگری بازنشستگان کامیونداران و ... در سال ۱۳۹۶ ش و درنهایت اعتراضات بعضا خشونت آمیز به افزایش قیمت بنزین در آبان ماه ۱۳۹۸ ش، از آن جمله اند. بررسی ناشی از مطالعات اولیه و مشاهده میدانی در این موارد نشان می دهد که اخلال در وضعیت معیشتی و نارضایتی از بهبود وضعیت اقتصادی نقش موثری بر بروز اعتراضات داشته است. برخی عوامل منجر به شکل گیری انواع نارضایتی های اقتصادی ناشی از فقر و محرومیت نسبی، بیکاری ،تورم شکاف طبقاتی و.... شده و به سمت اشکال غیر مدنی و خشونت بار سوق می یابند و در نتیجه منجر به تضعیف حاکمیت قانون در جامعه و به خطر افتادن حاکمیت، منافع ملی و امنیت دولتها (پیری (۱۳۹۴) و توسعه بحران های مقبولیت و مشروعیت (دانایی فرد و همکاران، ۱۳۹۳) گردیده. اگرچه در ظاهر به نظر می رسد مساله حجاب یا گشت ارشاد عامل شکل گیری اعتراضات اخیر است اما ساده انگاری است اگر فکر کنیم مشکل معترضان مساله حجاب است. فوت مهسا امینی در اداره پلیس، صرفا یک جرقه بود برای شعله ور شدن خشم انباشته شده در جامعه. خشمی که از مدت ها قبل نشانه های آن آشکار شده بود و کارشناسان و جامعه شناسان زیادی نسبت به آن هشدار داده بودند اما حاکمیت علاقه ای به شنیدن آن نداشت و به نظر می رسد حتی الان هم ندارد.بنابراین سوال و مسئله ی اصلی که در این نوشتار مطرح میشود این است که آیا در اعتراضات اخیر مطالبات اقتصادی جایگاهی ندارد یا اینکه در سایه مطالبات اجتماعی و سیاسی قرار گرفته است؟ «آنچه از اعتراضاتی که این روزها در جریان است می توان دریافت، این است که وجه غالب مطالبات رنگ و بوی اقتصادی ندارد؛ اما انبوه مسائل اقتصادی، ازجمله رکود، تورم، بیکاری، فساد و سرمایه گذاری اندک در اقتصاد کشور همچنان پابرجاست و بدون شک عمده مردم کشور نسبت به این موضوعات نیز معترض هستند.» بدون شک بخشی از این سطح از نارضایتی که در اعتراضات اخیر به نمایش گذاشته شده، متاثر از ریشه های اقتصادی است؛ هرچند وجه غالب اعتراضات حاکی از آن نباشد.این خشم انباشته شده ناشی از چیست؟دلایل متعددی می توان برای آن برشمرد اما به نظر من مهمترین دلایل، «فقر»، «تبعیض» و «تحقیر» سازمان یافته است. همانطور که می دانید در سال های اخیر اقتصاد ایران روز به روز ضعیف تر شده و فقر به نحو کم سابقه ای افزایش یافته است. بر اساس آمارها، جمعیت زیر خط فقر در ایران در سه سال اخیر دو برابر شده و بیش از ۷۰ درصد مردم یا زیر خط فقرند یا در محدوده خط فقر زندگی می کنند.

کلیدواژه ها:

جنبش ها ی اخیر ، نارضایتی ، بحران اقتصادی