نقش تجربه زیسته بیهقی در فهم و تفسیر او از تاریخ

ویلهلم دیلتای از نظریه پردازان هرمنوتیک مدرن است که تلاش کرد در مقابل دو جریان پوزیتیویسم و رئالیسم با تاکید بر قاعده مندی علوم تاریخی هرمنوتیک را روش علوم انسانی معرفی کند و آن را از علوم طبیعی متمایز سازد. او با زمانمند دانستن فهم، نقش تجربه زیسته را در فهم برجسته کرد. این نوشتار درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد هرمنوتیک نقش تجربه زیسته بیهقی را در فهم و تفسیر تاریخ توضیح دهد. بنابراین مسئله این پژوهش چگونگی فهم بیهقی از رویدادهای تاریخی به عنوان یک فهمنده و مفسر است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیهقی واقعیات تاریخی و انگیزه های بازیگران اصلی حکومت غزنوی را به صورت تفسیری می فهمد. تفسیر او محصول تجربه زیسته و فردیت اوست. تجربه زیسته او در دربار غزنویان که هسته مرکزی آن را همنشینی با استادش، بونصر مشکان، تشکیل می دهد، موجب شده است تا او فردی میانه رو، مسالمت جو، نرمش پذیر، بردبار، محافظه کار و وفادار به قدرت به نظر برسد و با چنین فردیتی رویدادهای تاریخی را فهم، تفسیر و روایت کند. تجربه های زیسته بیهقی زمانمندند و با توجه به بسترهای زندگی گذشته و افق انتظاراتش تدریجی و تعاملی شکل گرفته اند. این تجربه ها از آنجاکه ناشی از مواجهه بی واسطه او با رویدادهاست، برایش اطمینان بخش اند. روش غالب او در فهم رویدادهای تاریخی و تفسیر رفتارهای شخصیت های عصر غزنوی عبارتند از: جابه جایی (یعنی فرافکنی خود در شخصیت ها و مواجهه همدلانه با آنان) و بازآفرینی (یعنی توجه به زمینه ها و بسترهای شکل گیری رویدادها و رفتارها). روش اول و دوم را به ترتیب می توان در فهم و تفسیر او از رفتارهای بونصر مشکان و بوسهل زوزنی دید؛ اما او از هر دو روش در فهم و تفسیر ماجرای بردار کردن حسنک بهره برده است.

کلیدواژه ها:

میان رشتگی ، هرمنوتیک مدرن ، تجربه زیسته ، ویلهلم دیلتای ، تاریخ بیهقی..