متمم های ریشه dā در زبان اوستایی و فارسی باستان

در زبانهای ایرانی دوره باستان (اوستایی و فارسی باستان) علاوه بر ساختمان تصریفی می­توان روابط نحوی و نقشهای معنایی هر یک از حالت­های دستوری و حاشیهای را بررسی کرد. در این زبانها، متمم­های فعل که میتوانند اسم، صفت و یا ضمیر باشند، از طریق حالت­نشانی بازنمایی میشوند که با توجه به فعل بر نقش­های گوناگونی دلالت دارند. بازنمایی متممهای فعل و کارکرد حالتها با افعال مختلف، تاکنون جز اشاراتی مختصر، مورد توجه محققان این حوزه نبوده است. به این دلیل، بررسی این موضوع در زبان های ایرانی باستان قدری مغفول مانده است. از این رو، در این نوشتار به بررسی متممهای یکی از ریشههای فعلی پرکاربرد و پربسامد زبان اوستایی، dā، پرداخته می­شود که در متون اوستایی بیشتر در معانی دادن، آفریدن و قراردادن و در کتیبههای فارسی باستان با بسامدی کم در معانی آفریدن و دادن آمده است. چنانکه از بررسی جملات حاوی ریشه dā برآمد، متمم­های این ریشه، با توجه به معنی و بافت جمله در زبان فارسی باستان در حالت­های مفعولی و برایی و در زبان اوستایی در حالتهای مفعولی، برایی، اضافی و دری در نقش‎های معنایی متعددی چون موضوع/ کنشپذیر، پذیرنده، بهرهور، تمیز و مکان ظاهر شدهاند.

کلیدواژه ها:

تصریف ، حالت ، متمم ، نقش معنایی ، ریشه dā