حرف«بر»از منظر دستور شناختی در ۱۵ اثر از قرن چهارم تا ششم

حروف از اجزای مهم زبان هستند که از منظر زبان شناسی و دستور زبان مطالعات متعددی روی آن ها انجام شده است. با این حال، بررسی حروف به عنوان مقوله، جایگاه آن ها در سازه بندی های زبانی، حوزه ها و مولفه های معنایی و علل شکل گیری این مولفه ها، نقشی که در سازه های زبانی و آفرینش های ادبی ایفا می کنند به ویژه تاثیرگذاری و جایگاه آن ها در ساخت کنایه، مجاز و استعاره هم چنان از خلاهای پژوهشی ست به ویژه در نثرهای کهن فارسی. در مطالعه ای که روی ۱۱ اثر تفسیری و ۴ اثرغیرتفسیری از قرن چهارم تا ششم قمری صورت گرفت، هزاران نمونه از کاربردهای گوناگون حروف استخراج گردید. پس از شناسایی ۳۴۰ حرف فارسی، حرف اضافه «بر» به دلیل اهمیت آن در ساخت مولفه های معنایی و آرایه های ادبی انتخاب گردید. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شد، تلاش گردید با توجه به داده های آماری و با تکیه بر مبانی دستور شناختی به مولفه های معنایی «بر»، نوع تاثیرگذاری آن، جایگاهش در سازه بندی های زبانی، چگونگی شکل گیری حوزه ها و مولفه های معنایی از جنبه های مختلف،کاربرد و نقشش در شکل گیری آرایه های ادبی و ایجاد معانی ثانویه به ویژه در ساخت کنایه، مجاز و استعاره پرداخته شود. شناسایی ۴۵ مولفه معنایی حرف «بر»، خاستگاه هر کدام از  مولفه ها و بیان حوزه های آن، و هم چنین نقششان در ایجاد کنایه، استعاره، تشبیه، و معانی ثانویه از جنبه های نوآورانه پژوهش حاضر است.

کلیدواژه ها:

«بر» ، مولفه های معنایی ، حروف اضافه ، حروف جهت دار ، حروف آرایه ساز ، مجاز ، کنایه