ارزیابی خسارت های زیست محیطی و اقتصادی معدن زغال سنگ سنگ درکا-آمل بر خاک، پوشش گیاهی و درختان جنگلی

استخراج معادن زغال سنگ در هر نقطه از جهان همواره صدمات هنگفتی برای چشم اندازهای طبیعی و جوامع بیولوژیکی فون و فلور به همراه داشته است. مطالعه حاضر با هدف بررسی خسارت های زیست محیطی و اقتصادی ناشی از فعالیت معدن زغال سنگ سنگ درکا آمل انجام شد. برای ثبت خصوصیات درختان در خارج از محدوده معدن، ترانسکت هایی در چهار جهت اصلی پیاده شد و بر روی آنها پلات های دایره ای ۱۰۰۰ متر مربعی در فواصل ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰، ۲۰۰ و ۲۵۰ متری اندازه گیری و با قطعات نمونه شاهد مقایسه شد. جهت اندازه گیری شاخص های تنوع زیستی پوشش علفی، تعداد ۳ پلات مربعی ۵/۱×۵/۱ متر در هر یک از فواصل ۵ گانه در هر جهت جغرافیایی اندازه گیری و با قطعات نمونه شاهد مقایسه شد. نتایج نشان داد که شاخص های تنوع زیستی و غنای گونه ای پوشش علفی در فواصل ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ متری از حاشیه معدن دارای وضعیت نامساعدتری نسبت به فواصل ۲۰۰ و ۲۵۰ متری بودند. فراوانی، سطح مقطع و ارزش تجاری درختان سرپا در فواصل ۵۰ و ۱۰۰ متری از حاشیه معدن دارای کمترین مقدار بود. وضعیت تنوع زیستی گونه های علفی و تراکم و ترکیب درختان جنگلی به دلیل حضور گونه های اصلی و کلیماکس جنگل در فواصل ۲۵۰ متری و بیشتر، بهتر شده بود. در فواصل ۵۰ و ۱۰۰ متر از محدوده معدن غالبیت گونه های علفی شدیدا نورپسند و فرصت طلبی همچون تمشک، کارکس، سرخس عقابی و گزنه به واسطه افزایش شدت نور و کاهش تراکم تاج پوشش درختان سرپا مشاهده شد؛ در حالی که با فاصله گرفتن از حاشیه معدن به دلیل افزایش تراکم درختان سرپا و افزایش درصد تاج پوشش، غالبیت گونه های سایه پسند علفی النا، بنفشه، فرفیون، سیکلمن و حتی پامچال بیشتر شد. با توجه به حجم عملیات خاک برداری و خاک ریزی میزان خسارت ایجادشده در این معدن با طول مسیر ۷/۱ کیلومتر و عرض تخریب ۵۰ متر (مساحت ۵/۸ هکتار) برابر ۰۰۰/۹۶۰/۹۸۹/۱ ریال بوده است. خسارت اقتصادی قطع کامل ۱۷۰۰ اصله درخت جنگلی برابر ۰۰۰/۰۰۰/۹۶۰/۶ ریال برآورد شد. مجموع خسارات تخریب خاک و درختان جنگلی در این معدن ۰۰۰/۹۶۰/۹۴۹/۸ ریال برآورد گردید. با توجه به نتایج، پیشنهاد می گردد رویکرد جدیدی نسبت به عدم صدور پروانه بهره برداری برای معادن کم بازده در جنگل هایی با ارزش چشم انداز، تنوع زیستی و تفرجی بسیار بالا همچون جنگل های هیرکانی اتخاذ گردد و زغال سنگ موردنیاز کشور از سایر ذخایر معدنی موجود در استان های خارج از محدوده جنگل های هیرکانی تامین گردد.

کلیدواژه ها:

شاخص های تنوع زیستی ، آسیبهای زیست محیطی ، ارزیابی اقتصادی ، جنگل های هیرکانی ، استخراج معدن ، درختان سرپا