بررسی عوامل کنترل کننده ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی و تعیین منشا یونها با استفاده از تحلیل عاملی و نسبتهای یونی در دشت آبرفتی ارومیه

مدیریت بهینه منابع آبی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان که میانگین بارندگی سالانه آن کفایت نیاز آبی را نمی دهد، اهمیت سیار زیادی داشته است. در تحقیق حاضر، با هدف دست یافتن به عوامل حاکم بر تغییرات کیفیت آب زیر زمینی دشت آبرفتی ارومیه در گروه های نمونه آبی منطقه از روش آماری چند متغیره تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای و جهت بررسی منشا مواد محلول در آب و تاثیر سازندهای اطراف روی کیفیت آن از نسبت های پولی استفاده شده است. نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد که تغییرات کیفیت آب زیرزمینی دشت ارومیه توسط دو عامل شامل ۱ یونهای سدیم کلرید، منیزیم، سولفات و بی کربنات و ۲ کلسیم و بی کربنات کنترل می گردد. با به کارگیری تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی، نمونه ها ی آب زیر زمینی منطقه مورد مطالعه به چهار گروه تقسیم بندی شده است. با استفاده از تست های پولی در نمونه های آبی در گروه اول، منبع سدیم از تبادل کاتیونی آلبیت و یا تبادل یونی در رسها و همچنین کلسیم موجود در نمونه ها از هوازدگی کربنات ها حاصل می شود. چاههای آبی گروه دوم احتمالا از سازندهای آهکی کربناتها و شورایه ها تغذیه می شوند؛ در گروه سوم، منبع سدیم از آلبیت و یا از تبادل یونی کانی های رسی می باشد. افزایش میزان منیزیم نسبت به کلسیم و میزان سولفات نسبت به آنیون ها در آب زیرزمینی گروه سوم وجود دارد. افزایش یون کلرید نسبت به سدیم در گروه چهارم می تواند به دلیل تبادل یونی معکوس و یا رودخانه های موجود در مسیر می باشد؛ و افزایش منیزیم نسبت به کلسیم را می توان به انحلال دولومیت و یا ته نشت کلسیت نسبت داد.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، دشت آبرفتی ارومیه ، روش آماری چند متغیره ، نسبت های یونی