وضعیت حقوقی قراردادهای فروش اجزاء بدن انسان

رابطه انسان با اعضای بدن خویش، از موضوعاتی است که امروزه در حل برخی مسائل حادث شده بدان توجه می کنند. تعیین و تبیین نوع این رابطه و قلمرو آن با بررسی ریشه های بحث در متون فقهی، در برخی از مسائل فقهی و حقوقی، همچون اهدای عضو در زمان حیات و پس از آن [هنگام مرگ مغزی] و همچنین بحث اخذ مال در برابر عضو، اثر مستقیم خواهد داشت . ماهیت این رابطه در کلام فقیهان و برخی نویسندگان با عنوان رابطه «تملیکی» - ملکیت ذاتی و اعتباری و «تسلیطی» تبیین شده است . با بررسی ادله فقهی و مبانی حقوقی، این رابطه از نوع سلطنت است و بر فرض تمامیت آن نزد عقلاء ، نمی توان به مباحثی همچون حرمت «ضرر بر نفس» و «قتل نفس» به منزله محدودکننده این سلطنت استناد کرد ؛ زیرا ادله آن دلالتی بر این زمینه ندارند و مطلب از این نظر جهت قابل خدشه نخواهد بود؛ هرچند گستره سلطنت مستفاد از سیره ، روشن نیست . از آثار تبیین این رابطه ، مشخص شدن پاسخ این پرسش است که : آیا انسان در برابر اعطای عضوی از بدن خود به دیگری، می تواند طلب عوض کند و آن را در قالب خرید و فروش طرح نماید، یا اینکه چنین اختیاری ندارد؟ آنچه از بررسی اقوال و ادله به دست می آید، این است که اگر به هر دلیلی، عضوی از بدن انسان قطع شود، عنوان مال بر آن صدق می کند و قابل معاوضه و خرید و فروش خواهد بود . و یا اساسا انسان این اجازه و حق را به لحاظ تمامی وجوهات ممکنه چه به لحاظ عقاید نظام های حقوقی و چه به لحاظ فقهی و اصول و موازین شرعی دارد که چه در زمان حیات و سلامتی کامل خود و چه در حالت وضعیت حدوث مرگ مغزی و نیز چه در حالت صحت مزاح و سلامتی وصیت بر اهداء و یا فروش اعضاء بدن خود را دارد یا خیر ؟ که در این مقاله ارائه شده تلاش می نمائیم که حدالامکان به توان وسع فکری و گستره درک نگارنده به تببین و تشریح مقوله مذکور الذکر و جمیع ابعاد متصوره آن بپردازیم .

کلیدواژه ها:

مال ، سلطنت ، حق ، معاوضه ، خرید و فروش اعضای بدن˛ کالبد انسان˛ امانت الهی