تحلیل سیر تحول و توسعه پایدار منطبق با کاربری در مجموعه های تاریخی (نمونه موردی: مجموعه شاه نعمت الله ولی، ماهان)

پیش از آنکه در جوامع بین المللی صحبتی از مبانی توسعه پایدار به میان آید، معماری ایران به صورت نهادینه ویژگی­های توسعه پایدار را در خود داشته است، از فنون ساخت گرفته تا احترامی که به طبیعت در مکان­یابی شهرها و همچنین توسعه در ساخت و ساز قائل بوده­اند. هدف اصلی این مقاله پی بردن به رویکرد توسعه پایدار نهفته در گسترش مجموعه­های تاریخی ایران می باشد. مجموعه تاریخی شاه نعمت­الله ولی در باغ­شهر ماهان نشانی از دوران شکوفایی عرفان تصوف در منطقه کرمان در قرن هشتم تا قرن سیزدهم (ه.ش) است. در این پژوهش به بررسی برخی  ازمسائل از قلم افتاده در ارتباط با گسترش تدریجی بنا با مطرح کردن دو سوال که ۱-گسترش مجموعه منطبق با کاربری در هر دوره شامل چه  مراحلی می­باشد؟ ۲- ویژگی­های پایداری در توسعه این مجموعه چگونه نمود پیدا کرده است؟ پرداخته شده است. یافته­ها که حاصل مطالعه منابع تاریخی، بررسی کتیبه­ها و تزئینات و دیدگاه حاکمین با رویکرد توصیفی- تحلیلی هر دوره در مجموعه می­باشند نشان می­دهد که نخستین هسته آرامگاه شاه نعمت الله ولی، چندی پس از وفات وی به عنوان یک برج مقبره منفرد در جوار خانقاه آن درویش، عمارت شد. به­ دلایل گوناگون این بنا و شخص مدفون در آن طی اعصار مختلف مورد توجه شاهان و برخی کشورهای همسایه و حکام محلی و مردم قرار گرفت. از نتایج این امر توسعه و گسترش پایدار بنا با در نظر گرفتن باغ شهری بودن و احترام به مسائل زیست محیطی، اقتصاد و بافت اجتماعی، حفاظت و تعمیر پیوسته آن بنا است که باعث شده تا امروز بتوانیم شاهد مجموعه معماری بی­نظیری باشیم. پژوهش حاضر به بررسی گسترش بنا از دوران حیات شاه نعمت الله ولی (قرن ۸و۹ ه.ق) تا اواخر دوره قاجار پرداخته و همچنین تحولات صورت گرفته در بنا تا به امروز را دنبال می­کند.

کلیدواژه ها:

Sustainable development ، Historical complexes ، Shah Nematollah Vali Complex ، Sustainability principles ، Restoration of historical complexes ، کاربری ، مجموعه شاه نعمت الله ولی ، احیاء مجموعه های تاریخی ، توسعه پایدار