واکاوی نوآوریهای روزبهان بقلی در تاویل عرفانی آیات و روایات در عرایس البیان و عرایس الحدیث

این پژوهش که بر اساس مطالعات کتابخانه ای و به روش تحلیل و توصیف و گاهی مقایسه صورت یافته، ویژگی های تاویلات عرفانی آیات و روایات را در آثار روزبهان بقلی فسایی شیرازی (۶۰۶-۵۲۲ ه.ق)، معروف به شیخ شطاح بررسی و جلوه های نوآوری را در آنها واکاوی کرده است تالیف بیش ازیکصد اثر شاخص در حوزه عرفان اسلامی به شیخ شطاح نسبت داده میشود.یکی از بارزترین صفات آثار روزبهان تاکید بر جنبه های خلاقانه آنهاست.یافته های این جستار حاکی از آن است که او مبدع آثاری است که اساسا بر پایه تاویل عرفانی بنا شده حال آنکه چنین رویکردی در پیشینیان او صرفا در حد اشارتی محدود و پراکنده است که در کتب و رسائل گوناگون ضبط شده است. در این باب مرجع اصلی تاویلات قرآنی روزبهان کتاب عرایس البیان فی حقایق القرآن و مرجع اصلی تاویلات وی بر احادیث کتاب عرایس الحدیث است. روزبهان برای نخستین بار، الفاظ مربوط به موضوع عشق و عاشقی همچون عاشق معشوق و رقیب را در تاویل قرآن و حدیث وارد ساخت حال آنکه تا پیش از او موولان در این باب با احتیاط و صرفا در دامنه الفاظ قرآنی، مثل حب محب و محبوب سخن می گفتند. علاوه بر اینها روزبهان بقلی آفریننده اضافه های ادبی مبتکرانه است. همچنین او در شرح آیات و روایات و نیز اقتباس آنها برای شرح آیه یا حدیثی دیگر از بافت گردانی هایی نو آورانه بهره جسته که موجب عدول از معنای اولیه یک آیه یا حدیث و متناسب سازی آن با موضوع تاویلی است که بیان می کند.

کلیدواژه ها:

روزبهان بقلی تاویل عرفانی قرآن و حدیث عرایس البیان عرایس الحدیث ، نوآوری