بررسی ایزوتوپی رساله المعاش والمعاد جاحظ (بر اساس نظریه گرماس)

ایزوتوپ (ایزوتراپی )، پیوستگی معنایییا برابری کلام و سطح موقعیت است ویکی از مفاهیم انسجام به شمار می رود. منظور از مفهوم ایزوتوپی ، نوعی تحلیل متن از منظر پیوستگی و انسجام است ؛ به عبارت دیگر، مفهوم ایزوتوپی هنگامی پدید می آید که واژههایی در متن به کار روند که شامل مولفه های معناشناختی یا واحدهای معنایی مشترکی باشند. این مفهوم در تولید و درک متون اهمیت بسزایی دارد و از این جهت مبنای تعاریف متون نیز قرار می گیرد. منظور از متن نیز نظامی از همخوانی ها و مشخصه های متفاوت با سازگاری واژگانی موجود در متن است . به اعتبار معناشناختی می توان متن را تاری از لایه های ایزوتوپی تعریف نمود که تعداد این لایه ها، تابع تعداد مشخصه هایی است که در متنیافت می شود. مهم ترین مولفه های ایزوتوپی عبارت است از تکرار واحد واژگانی ، تکرار جزئی واژگانی ، تکرار متغیر و جانشین سازی. در این مقاله سعی شده است با روش توصیفی - تحلیلی و آماریبه بررسی کمی ایزوتوپی در هر قسمت از متن رساله المعاش والمعاد جاحظ پرداخته شود. نتیجه مبین آن است که ابزارهای آفریننده ایزوتوپ در رساله مذکور عبارت است از: جانشین سازی به وسیله ضمایر، اسم اشاره، تکرار واحد واژگانی ، تکرار واژگان متغیر به وسیله واژگان فراگیر، تکرار واژگان هم معنا، تکرار واژگان جزئی ، دگرگونی معنایی و تضاد که در بین این عوامل ، جانشین سازی به وسیله ضمایر دارای بیشترین بسامد بوده و تکرار واژگان هم معنا و تکرار عینی نیز بسامد بالایی نسبت به دیگر عناصر داشته است .

کلیدواژه ها:

زبانشناسی متن ، مفهوم ایزوتوپ ، نظریه گرماس ، جاحظ ، المعاش والمعاد