بررسی روش های شکستن خواب بذر نیلوفر آبی در شرایط آزمایشگاهی

مقدمه و هدف: نیلوفر آبی سفید (.Nymphaea alba L)، خانواده Nymphaeaceae، گیاهی چندساله برگ شناور، که با تولید برگهای پهن و گل منحصربفرد در آبگیرهایی با عمق کمتر از ۵ متر رشد می کند. رشد، پراکنش و گسترش نیلوفر آبی در بسیاری از آبگیرهای کم عمق و راکد شمال و مرکز ایران، به دلیل توسعه مناطق شهری و روستایی به آبگیرهای حاشیه ای، آلوده شده زیستگاه های آبی و صنعتی شدن محیط های طبیعی در دو دهه گذشته به طور چشمگیری کاهش یافته است. نیلوفر آبی در حال حاضر تنها در تعداد محدودی از آبگیرهای استان های شمالی بصورت پراکنده یافت می شود. تداوم آسیب به آبگیرهای طبیعی و ادامه خسارت به جمعیت های این گیاه همراه با فقدان برنامه ریزی صحیح، ممکن است منجر به حذف گیاه نیلوفر آبی و گونه های مشابه از محیط های طبیعی شده و مشاهده آن ها تنها در برکه های گلخانه ای و آکواریومی میسر باشد. تکثیر نیلوفر آبی در طبیعت با اندام رویشی ریزوم انجام می گیرد که به دلیل ایجاد گیاهانی مشابه از نظر ساختار ژنتیکی، آن ها را در برابر عوامل زنده و غیرزنده حساس و مستعد آسیب جدی می کند. بر همین اساس تکثیر نیلوفر آبی با بذر، علاوه بر حفظ تنوع ژنتیکی و حفاظت گونه ای، باعث امکان گسترش این گیاه در آبگیرهای جدید و بازسازی ذخایر آسیب دیده می شود. از طرف دیگر، به دلیل وجود خواب در بذر نیلوفر آبی، امکان رشد بدون انجام مراحلی در حذف آن امکان پذیر نیست. این تحقیق در راستای بالا بردن قدرت جوان زنی و شکستن خواب بذر نیلوفر آبی در شرایط آزمایشگاهی و انتقال دانه به حوضچه هایآزمایشی انجام گرفت.بر همین اساس تاثیر نیشتر زدن (Scarification) یا خراشیدن فیزیکی پوسته دانه، تنظیم کننده هایرشد و تغییر کشت نظیر استقرار دانه در محیط های تاریک و روشن در شکاندن خواب دانه نیلوفرآبی مورد آزمایش قرارگرفت.مواد و روش ها:برای تعیین قدرت جوانه زنی گیاه آبزی نیلوفر آبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ۴ تکرار در شرایط گلخانه دانشگاه شاهد انجام گرفت. دانه نیلوفر آبی از توده های طبیعی رشد کرده در تالاب امیرکلایه شهرستان لنگرود، استان گیلان جمع آوری گردید. عملیات ضدعفونی دانه ها با محلول ۰/۶ % هیپوکلرید سدیم به مدت ۱۰ دقیقه انجام گرفت. تعداد ۵۰ عدد بذر برای زنده مانی با استفاده از محلول ۲ ،۳، ۵ تری فنیل تترازولیوم کلرید (TTC) انتخاب و درصدزنده مانی تعیین گردید. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد (کاشت دانه ها در سینی های محتوی شن های ضدعفونی شده و استقرار آن ها در ۵ سانتی متر زیر آب)، بذرهای نیشتر زده یا نزده، محیط کشت موراشیگ اسموگ (MS) همراه با غلظت های۱، ۲ و ۳ میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپورین (BAP)، محیط کشت MS همراه با اسید ایندول استیک (IAA) در غلظت های ۰/۱ ،۰/۲ و ۰/۳ میلی گرم در لیتر، محیط کشت MS همراه با ۱۰ ، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵ و ۴۰ گرم ساکاروز تعیین گردید. تیمارهای آزمایشی در آنکوباتور با تنظیم درجه حرارت ۲۴±۲ درجه سانتی گراد در ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت خاموشیقرار داده شدند. نیشتر زدن دانه ها با جدا سازی پوسته دانه با چاقو برای تسریع در جوانه زنی انجام گرفت.نتایج:نتایج این تحقیق نشان داد که نیشتر زدن تاثیری بر جوانه زنی بذر نیلوفر آبی ایجاد نکرد. بالاترین میزان جوانه زنی (۴۸درصد) در آزمایش تاثیر ساکاروز در محیط کشت دانه نیلوفر آبی در غلظت افزایش ۲۵ گرم در لیتر ساکاروز به محیط کشت مشاهده گردید. نتایج نشان داد که میزان جوانه زنی با افزایش تنظیم کننده های رشد بنزیل آمینوپورین و اسید ایندول استیک به محیط کشت افزایش یافت. بالاترین میزان جوانه زنی بذر نیلوفر آبی (۷۱ درصد) در تیمار غلظت های ۱ میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپورین و ۰/۱ اسید ایندول استیک در محیط کشت MS بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که بدون کاربرد تنظیم کننده های رشد، امکان جوانه زنی دانه های نیلوفر آبی پایین و تکثیر از این روش چشمگیر نمی باشد.

کلیدواژه ها:

نیلوفر آبی ، تنظیم کننده های رشد ، محیط کشتMS ، نیشتر زدن