مرزها و فرایند جهانی شدن در خاورمیانه

جهانی شدن به مثابه پدیدهای که حاوی ارزش های جهان شمول است مرزهای جغرافیایی را کنار می گذارد، یعنی پیامد هایاین پدیده ورای جغرافیا قابلیت اثرگذاری خواهد داشت. فرایند جهانی شدن در نیمه دوم قرن بیستم آغاز شد به طوری که جهاندر ابعاد فرهنگی، اقتصادی، تجاری و غیره دستخوش تغییرات عمدهای شد و در پس این تغییرات تعاملات فزایندهای بینواحدهای سیاسی ایجاد شد. میزان این تعاملات تا حدی گسترده بود که اثرات متقابلی بین واحدهای سیاسی مستقل به دنبالداشت. جهانی شدن علاوه بر توسعه تعامل بین دولتی؛ میان شرکت های تجاری و چند ملیتی در بعد اقتصادی و بین شهروندانجهان از نظر فرهنگی و اجتماعی اثرگذار بود. با گسترش رسانه های جمعی و انفجار در حوزه ارتباط و اطلاعات میزان اثرگذاری پیامدهای فرهنگی و اجتماعی در میان ملت ها بیش از گذشته تشدید شد. البته میزان اثرپذیری کشورها از پیامدهای «جهانی شدن» در مناطق مختلف جهان متفاوت بوده است. در بعضی از مناطق جهان مانند خاورمیانه با توجه به شکل اعمال قدرت و نوع نظام های سیاسی حکام با نگاهی محافظه کارانه تغییرات فرا منطقه ای را رصد می کنند. هیات حاکمه در کشورهای با نظامسیاسی بسته با وسواس خاصی تحولات جهانی را میپذیرند. به طوری که تلاش بر این است که در صورت ناگزیر بودن از همراهیبا برخی از تحولات جهانی، سخت گیری بیشتری نسبت به آن بخش از تحولات که احتمالا کانون قدرت را با چالش مواجه می کندصورت پذیرد.یکی از مهم ترین پیامد های جهانی شدن گسترش تعامل منطقه ای است به طوری که امروزه بین بیشتر کشورهایاروپایی روابط بسیار گسترده ای در سطوح سیاسی – امنیتی، تجاری – اقتصادی، فرهنگی و غیره برقرار است و عملا مرزهایسیاسی کارکرد کلاسیک خود را از دست داده اند. همیشه مرزها از جمله پارامترهای اصلی در جغرافیای سیاسی بوده اند. کارکردمرزها به گونه ای سنتی ایجاد مانع در مقابل حرکت بوده تا پلی برای تماس (حیدریفر، ۱۳۸۹ ). گسست مرزی در مقابل ارز شهای جهان شمول به امری غیر تهدید آمیز مبدل شده است و اتفاقا این امر با استقبال بازیگران سیاسی در این کشورها نیز مواجهشده است. اما کارکرد مرز در منطقه خاورمیانه به مثابه شکل کلاسیک آن عمل می کند، یعنی در تقابل با تغییرات فرامنطق هایایستادگی می کند و در سطح منطقه نیز داد و ستد ها در حوزه فرهنگ و سیاست حالتی گزینشی دارد. در این مقاله تلاش شدهاست که نقش مرزهای سیاسی در خاورمیانه نسبت به جهانی شدن مورد واکاوی قرار گیرد و علل ایفای نقش کلاسیک مرز در این منطقه نسبت به پیامد های جهانی شدن بررسی شود.