تعلیم و تربیت اسلامی

انسان کیست؟ از کجا آمده؟ چه باید انجام دهد؟ و بالاخره، به کجا میرود؟ در طول تاری ، این سوالات، همواره برای بشر مطرح بوده است.انسان به رشد و تکامل نیازمند است و این مهم توسط دیگر انسانها و در میان جامعه انسانی انجام پذیر می باشد. حاصل زیست بشر تاکنون این بوده است که: برای تعالییافتن، جلوگیری از هدررفتن و ضایع شدن توانایی ها و نیروهای عظیم و ارزشمند درونی، لازم است انسان تحت تعلیم و تربیت قرار گیرد.آیا گمشده ملتها، و راه حل انواع مشکلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... را در تعلیم و تربیت،نمی توان جستجو کرد؟ هر چه بر مفاسد،جرم و جنایتها و انواع مشکلات و ناهنجاریها افزوده شود، نیاز به تعلیم و تربیت بیشتر می شود. در قرآن کریم بطور متعدد تعلیم و تربیت بعنوان هدف بعثت پیامبر اسلام(ص )ذکر شده و اولین آیات نازل شده قرآن، آیاتی بودند که تعلیم و تربیت را تعقیب می نمودند. لذا بیشترین تلاش و کوشش انبیاء، اوصیای الهی و مصلحان، در طول تاری صرف این مهم شده، که با تعلیم و تربیت صحیح، فرد و جامعه را پرورش دهند. نفس انسان در آغاز آفرینش، سالم، صاف و بی آلایش است و تحت تاثیر هر نوع تعلیم و تربیتی که قرار گیرد به همان سرشت در می آید. اگر تعلیم و تربیت براساس فطرت پاک و استعداد های درونی انسان باشد، او انسانی پاک وارسته و با اخلاق دینی پرورش می یابد و اگر تربیت شخص بر فساد اخلاقی و معیار های غیر الهی مبتنی باشد فرد فاسد و بی ایمان خواهد شد. با توجه به نگاه اسلام به انسان که تاکید بر استعداد های فطری اوست، در انسان شناسی اسلام فطرت در وجود انسان با ابعاد مختلف و متکثرحول محور فطرت قلب و فطرت عقل، وظیفه هدایت انسان را بر عهده دارد.وقتی از معرفت عقلی سخن می گوئیم، صرفا محفوظات ذهنی نیست بلکه مراد آن خصایصی است که قرآن کریم در بیان تعقل و تفکر از آن بهره می گیرد. واژه های، بصیرت، انتخاب احسن، تدبر، تفقه، تفکر و...... از خصایص عقلانیت است. شهید مطهری در بیان این نظر می گوید: «فرق است میان تفکر و عقیده که از ماده انعقاد است و منشاء آن دل بستگی است نه تفکر منطقی. چه بسا عقایدی که مانع تفکر است. داستان حضرت ابراهیم (ع) و پیامبر اکرم (ص) و شکستن بتها برای آزاد شدن فکرها بود.»بنابراین عقلانی زیستن و عقلانی اندیشیدن فضیلتی است عقیدتی و معرفتی که قرآن کریم انسانها را توصیه به این امر می کند.در تعلیم وتربیت امروز گرایش به سمت تفکر انتقادی به عنوان یکی از ملزومات زندگی عقلانی قلمداد شده است. آنچه در نگاه عقلانی به دین مطرح می شود کسب معرفت و شناخت به دین با واسطه ی عقل است. اینجاست که روشها و شیوه ها، محتوا، و نوع تربیت مطرح می شود. در این شیوه مولفه های عقل نظری و عقل عملی در کنار هم(شناخت، ایمان، عمل صالح) را شکل می دهند. اینگونه عقلانی زیستن الزامات اخلاقی را به همراه دارد؛ پس اگر بخواهیم اخلاقی زندگی کنیم می بایست(عقلانی) زندگی کنیم.