شناسایی و تبیین عوامل موثر بر ایفای نقش مسئولیت های اجتماعی در سازمان های فضیلت محور (موردمطالعه: آستان قدس رضوی)

زمینه و هدف: فضیلت سازمانی، به عنوان مفهومی ترکیبی از روان­شناسی مثبت و اخلاق تجاری، به ویژگی‎های کلی اخلاقی سازمانی اشاره دارد که توسط جمعی یا فردی، جو، ساختار و رویه‎های خط مشی در یک سازمان تجسم می‎یابد. در سال های اخیر، تاثیرات مثبت فضایل سازمانی بر افراد و سازمان ها مورد توجه دانشگاهی فزاینده ای قرار گرفته است. توسعه فناوری دیجیتال منجر به تغییر در مدل‎های کسب و کار و الگوهای سازمانی و غیره و همچنین ایجاد رفتارهای کاری فراتر از حیطه مسئولیت کارکنان و نحوه ارتقای رفتارهای سازنده کارکنان در شرایط جدید کاری نیز شده است. تبدیل شدن به موضوعی کانونی در حوزه رفتار سازمانی و منابع انسانی. رفتار حمایتی یک رفتار فرا نقشی است که در آن کارکنان ایده‎های سازنده ای را برای بهبود وضعیت کاری یا سازمانی خود آغاز می‎کنند. این رفتار بیشتر با ویژگی‎های انگیزشی بیرونی درونی و سازمانی خود فرد مرتبط است. بنابراین، این امکان وجود دارد که فضیلت سازمانی یک متغیر پیشین مهم رفتار سازنده کارکنان باشد. بررسی ادبیات مربوطه نشان می دهد که مطالعات رابطه بین فضیلت سازمانی و متغیرهای پیامد مرتبط را بررسی کرده اند، اما مطالعات کمتری رابطه بین فضیلت سازمانی و رفتار سازنده کارکنان را بررسی کرده اند. بنابراین، این مطالعه تاثیر فضیلت سازمانی را بر رفتار سازنده کارکنان در زمینه چینی بررسی می کند. با توجه به عرصه­های فعال آستان قدس رضوی، ذینفعان مختلفی از آحاد و اقشار جامعه به عنوان سرمایه­های اجتماعی این سازمان قرار دارند که ایجاب می­نماید نسبت به اتخاذ رویکردهای مسئولیت­های اجتماعی اقدام ویژه­ای به­عمل آید. بر اساس اسناد بالادستی کشور مطابق با بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، پیشرفت اسلامی − ایرانی، سیاست­های اقتصاد مقاومتی و سیاست­های اداری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، توجه به تعالی سازمانی توسط سازمان­ها و نهادهای دولتی تاکید شده است که در این راستا؛ آستان قدس رضوی که در پایتخت مذهبی و شیعه جهان اسلام قرار دارد می­بایست خود را نسبت به اتخاذ ملاحظات، تدابیر، راهبردها و سیاست­های متمرکز، جامعه و یکپارچه به منظور توسعه­ی مبانی مسئولیت­های اجتماعی اقدام نماید و از تبعات و چالش­های عدم توجه به این مقوله، خود را مصون دارد. عدم توجه آستان قدس رضوی به مقوله مسئولیت­های اجتماعی شامل ۱. ریزش سرمایه­های اجتماعی؛ ۲. اصطکاک فکری و عملکردی با اقشار مختلف جامعه؛ ۳. اشاعه­ی رفتارهای انحرافی و سوء در بین مدیران و کارکنان؛ ۴. منحرف شدن از ماموریت اصلی و توجه و تکریم زائران مقدس بارگاه امام رضاj؛ ۵. افزایش هزینه­های ناشی از خروج سهامداران در بخش­های اقتصادی؛ ۶. آسیب­ و خدشه به مبانی اصلی انقلاب اسلامی؛ ۷. تحت الشعاع قرار گرفتن اصول اجتماعی و فرهنگی سازمان می­باشد. بر اساس چالش­ها و مطالب بیان شده، در این تحقیق محقق به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که الگوی مسئولیت­های اجتماعی در آستان قدس رضوی به عنوان یک سازمان فضیلت­محور به چه صورت می­باشد به عبارت دیگر محقق به دنبال شناسایی ابعاد و مولفه­های موثر بر توسعه­ی رویکرد مسئولیت­های اجتماعی در بین منابع انسانی سازمان آستان قدس رضوی می­باشد؟ روش تحقیق: این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری داده­ها به صورت توصیفی از نوع اکتشافی است و از ابزار تجزیه و تحلیل داده­های کیفی شامل تحلیل مضمون استفاده شد. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران فعال در زمینه مسئولیت­های اجتماعی در وزارت آستان قدس رضوی بودند که در نهایت ۱۰ نفر به روش هدفمند و در دسترس تعیین شدند که نسبت به انجام مصاحبه از آن­ها اقدام شد. یافته­ها: در این پژوهش‎ها مولفه­هایی چون نحوه هدایت و راهبری سازمان به سمت سیستماتیک نمودن روند گفتمان سازی اصول مسئولیت‎های اجتماعی، توسعه ساختاری، توسعه فنی، فرهنگ­سازی، آموزش و... متناسب با مفاهیم مسئولیت‎های اجتماعی در تمامی لایه­های خرد و کلان و سطوح مختلف سازمانی مورد نظر بوده است. آستان قدس رضوی به دلیل ماهیت و ماموریت ویژه آن، نیازمند توجه به اصول مسئولیت‎های اجتماعی در راستای مدیریت سرمایه اجتماعی است تا بتواند با مشارکت و سهیم شدن آحاد جامعه، پروژه­ها به نحو مطلوبی پیش ببرد. این عوامل در بعد ساختار و تمهیدات سازمانی که ناظر بر مجموعه اقداماتی است که همراستایی و همسویی اقدامات ارکان اجرایی سازمان را در راستای مسئولیت­های اجتماعی در سازمان­های فضیلت­محوری ایجاد می‎کند که شامل تدوین دستورالعمل­ها و رویه­های اجرایی، تدوین خط مشی مسئولیت‎های اجتماعی­، تدوین قوانین مرتبط با مسئولیت‎های اجتماعی شرکت، تدوین محدودکننده‎ها و کنترل کننده‎های سازمانی و تدوین چشم انداز در عرصه پیاده سازی رویکرد مسئولیت­های اجتماعی می­باشد. بعد گفتمان­سازی که ناظر بر فرهنگ سازی اصول مسئولیت­های اجتماعی در سازمان­های فضیلت محور می­باشد شامل رفتارسازی مبتنی بر دوستی و مروت با آحاد جامعه، فرهنگ سازی و گفتمان سازی اصول کرامت انسانی و توسعه نگرش مدیران نسبت به اهداف فضیلت محور می­باشد، زیرسخت‎های شبکه‎های اجتماعی شامل به کارگیری شبکه‎های اجتماعی در راستای مشارکت اجتماعی، استفاده از فرصت‎های تحول دیجیتال در زمینه مسئولیت‎های اجتماعی و توسعه یکپارچه شبکه‎های اجتماعی ملی با نگاه جذب سرمایه اجتماعی می­باشد، تدوین قوانین و دستورالعمل‎ها شامل تدوین دستورالعملها و رویههای اجرایی، تدوین خط مشی  مسئولیت‎های اجتماعی و تدوین قوانین مرتبط با سرمایه های اجتماعی شرکت می­باشد همچنین تدوین محدودیت‎ها کنترل کننده‎ها شامل تدوین محدودکننده ها و کنترل کننده های سازمانی و تدوین چشم انداز در عرصه اجرای مسئولیت‎های اجتماعی می­باشد. فرآیندها و رویه‎ها شامل طراحی فرآیندهای مدیریت منابع انسانی مبتنی بر رعایت اصول زیست محیطی، پرداخت حقوق و دستمزد در تراز انقلاب اسلامی و تدوین شاخص‎های ارزیابی عملکرد بر اساس  مسئولیت‎های اجتماعی می­باشد.

کلیدواژه ها:

مسئولیت های اجتماعی ، فضیلت محور ، آستان قدس رضوی ، تحلیل مضمون