موانع توسعه نیافتگی تاریخی ایران از منظر همایون کاتوزیان

در چند دهه اخیر، تئوری های متعددی برای توصیف و تبیین وضعیت تاریخی ایران مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از تاثیرگذارترین این تئوری ها، تئوری شیوه تولید آسیایی بوده است. براساس این تئوری، شرایط جغرافیایی و اقلیمی در شکل گیری نظامات اجتماعی و سیاسی بیشترین تاثیر را دارا می باشد. این مقاله با رویکرد تاریخی، دیدگاه های کاتوزیان را در باب توسعه نیافتگی تاریخی ایران مورد ارزیابی قرار داده و در پی آن است که پس از بررسی محتوایی نوشته های تاریخی همایون کاتوزیان، میزان مطابقت این تئوری با واقعیت تاریخی ایران را بررسی نماید. روش پژوهش در مقاله حاضر، روش توصیفی و تحلیل محتوایی- تاریخی به شیوه اسنادی بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که با وجود کاستی های محتوایی تاریخ نوشته های محمدعلی همایون کاتوزیان و رویکردهای آنان در باب علل و عوامل توسعه نیافتگی تاریخی ایران مهم و قابل تامل می باشد و در تاریخ نوشته های آنان، عوامل جغرافیایی، استبداد داخلی و استعمار خارجی در صورت بندی اجتماعی جامعه ایران، مهم ترین عوامل توسعه نیافتگی تاریخی به شمار می رود. وجه غالب تبیین های مورد نظر کاتوزیان، مبتنی بر همین تئوری ها بوده است.

کلیدواژه ها:

توسعه نیافتگی ، ایران ، کاتوزیان ، شیوه تولید آسیایی