واکاوی تحلیلی تاثیرپذیری نقوش نمادین و تزئینی مانوی از هنرهای دوره ساسانی

مانویت یکی از جنبش های مهم دوره ساسانی است و نگارگری مانوی بخشی از تاریخ هنر ایران را تشکیل می دهد. شناخت دین و هنر مانوی بخشی از فرهنگ و آئین های ایران باستان را نمایان می سازد. اعتقادات مذهبی مانویان در قالب نماد و رمز در نگارگری آن ها تجلی پیدا کرده اند. نقوش نمادین در نگاره های مانوی همانند آثار دوره ساسانی شامل: نقوش انسانی، نقوش حیوانی، گیاهی و هندسی و ترکیبی است. هدف از انجام این تحقیق شناسایی نقوش نمادین و تزئینی مشترک میان آثار مانوی با ساسانی است. سوال پژوهش بدین شرح مطرح می گردد: کدام یک از نقوش نمادین و تزئینی در نگاره های مانوی با آثار ساسانی در اجرا و مضمون شباهت دارند؟ این مقاله مباحث جدیدی را در ریشه یابی هنر نگارگری مانوی مطرح می کند و درصدد اثبات این فرضیه است که هنر مانوی به طور قابل ملاحظه ای از هنر دوره ساسانی تاثیر گرفته است. در پژوهش های پیشین محققان به برخی نقوش مشترک میان هنر مانوی و ساسانی اشاره کرده اند؛ اما در این پژوهش نمونه های بیشتری مورد مطالعه قرار گرفته تا برخی ابهامات و پیچیدگی هایی که از هنر مانوی از واحه تورفان وجود داشت، شناسایی و حل شود. این تحقیق با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای- اسنادی و به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی تطبیقی میان هنر مانوی و ساسانی انجام شده است. با مطالعه بر روی نگاره های مانوی و آثار ساسانی می توان گفت که در نگارگری مانوی نقش مایه هایی مانند مروارید، گل نیلوفر آبی، مرغابی، انگور، انار و برخی نقوش تزئینی مانند نقوش ختایی و نوارهای مواج وجود دارد، که این نقوش را در آثار هنری دوره ساسانی نیز می توان مشاهده کرد. نمونه های مورد بررسی در نگاره های مانوی از لحاظ ظاهری با آثار ساسانی شباهت های بسیاری دارند. از نظر معنا و مفهوم نیز به لحاظ مضمون جزئی شباهت زیادی بین آن ها نیست؛ اما از نظر مضمون کلی، از جهت پیوند داشتن نقوش مانوی و ساسانی با اسطوره ها وجه اشتراکاتی با هم دارند

کلیدواژه ها:

ساسانی ، مانوی ، نگارگری ، نقوش نمادین ، نقوش تزئینی