روابط فرهنگی ایران و ترکیه در دوره محمدرضا پهلوی (۱۳۵۷-۱۳۲۰ ش./۱۹۷۹-۱۹۴۱ م.) با تاکید بر انجمن ها و موسسه های فرهنگی

ایران و عثمانی، پس از رقابت و درگیری های مختلف با یکدیگر در دوران پیشامدرن، در نیمه دوم قرن نوزدهم و ربع اول قرن بیستم، در مسیر تکاپو برای دست یافتن به تجدد، فرآیند تاریخی مشابهی را طی کردند. پس از به قدرت رسیدن آتاتورک در ترکیه و رضاخان در ایران، مناسبات دو کشور در مسیر جدیدی قرار گرفت. ورود این دو کشور به جمع علاقه مندان به تجدد و تلاش آشکار آن ها در نزدیکی به تمدن غرب، زمینه ساز علایق مشترک سیاسی و فرهنگی میان آن ها گردید. گام های نخست ایران و ترکیه در توسعه روابط یکدیگر، بیشتر معطوف به اقدامات فرهنگی همچون تبادل دانشجو و استاد و نیز متون با ارزش ادبی و تاریخی بود. این روند با وقوع جنگ جهانی دوم ادامه نیافت و توجه دو کشور بر مسائل داخلی متمرکز شد. پس از پایان جنگ و شکل گیری دنیای دوقطبی، به ویژه با توجه به فضای جنگ سرد، دو کشور که اینک متحد آمریکا به حساب می آمدند درصدد برقراری روابط صمیمانه برآمدند. بنا به همین ملاحظات، روابط خود را در چارچوب توافق نامه هایی مانند پیمان های بغداد، سنتو و سازمان همکاری عمران منطقه ای (RCD) توسعه دادند و توسعه روابط فرهنگی را هم در دستور کار قرار دادند. در سال ۱۹۵۹ م. /  ۱۳۳۷ ه.ش. یک قرارداد فرهنگی بین طرفین به امضا رسید که چارچوب روابط فرهنگی دو کشور را مشخص کرد. در این دوره انجمن ها و  موسسه هایی همچون انجمن دوستی  ترکیه و ایران، انجمن  دوستی  و روابط  فرهنگی ایران و ترکیه، انجمن دوستی و فرهنگ زنان ترک-ایرانی، انجمن دوستداران همکاری عمران منطقه ای، با ابتکار برخی از دولتمردان، روشنفکران و بازرگانان برجسته به منظور بهبود و پیشرفت روابط فرهنگی دو کشور تاسیس گردید. هدف این مقاله بررسی روابط فرهنگی بین ایران و ترکیه در دوره محمدرضا پهلوی با تکیه بر انجمن ها و موسسه های فرهنگی است؛ و با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع اسنادی و کتابخانه ای نوشته شده است. این مقاله برای نخستین بار، به طور همزمان از اسناد ایرانی و ترکی و نیز پژوهش های انجام شده در هر دو زبان، به شکل گسترده استفاده کرده است

کلیدواژه ها:

ایران ، ترکیه ، محمدرضا پهلوی ، جنگ سرد ، بلوک غرب