برنامه جامع کاهش ۴۰ درصد مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

هر یکی از مهم ترین راهکارها و اولویت های احیاء و نجات دریاچه ارومیه با توجه به مصرف بیش از ۹۰ درصد منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی و بهرهوری پایین آب در این بخش ، انجام اقدامات لازم در راستای مدیریت آب کشاورزی از طریق کاهش ۴۰ درصد مصرف آب کشاورزی و افزایش بهرهوری در ۶۰ درصد آب باقیمانده در این بخش می باشد. کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با لحاظ عدم کاهش بهرهوری محصولات آن در حوضه به عنوان یکی از مهمترین راهکارها در راستای افزایش حقابه تالابها و دریاچه ارومیه مورد توجه محققین و مسئولان قرار دارد. در این راستا هدف اصلی طرح کاهش ۴۰ درصدی مصارف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد. نتایج مطالعات پایه صورت گرفته توسط ستاد احیاء، شرکت مشاور یکم ، دانشگاه ارومیه و دانشگاه تبریز در مناطق مختلف حوضه آبریز دریاچه ارومیه نشان داده است که چارچوب کلی برای تدوین راهکارهای مدیریتی اولیه به منظور کاهش ۴۰ درصدی مصارف آب کشاورزی در حوضه می بایست در قالب راهکارهای مدیریت عرضه و تقاضای آب، حاکمیت بر برداشت آب و آموزش و ترویج تنظیم و اقدامات اجرایی منتخب را طبق برنامه زمانبندی پیشنهادی عملیاتی نمود. بر اساس برنامه ، در مرحله اول کاهش ۴۰ درصد مصرف آب کشاورزی در پایاب سدهای ملی حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی مدت ۶ سال به نتیجه رسید. به طوری که اثربخشی طرحهای انجام شده در میزان آب صرفه جویی شده نشان می دهد به رغم عدم تامین اعتبارات لازم برای اجرای پروژههای صرفه جویی آب، کاهش سالانه ۸ درصد در بخش کشاورزی به میزان ۳۷۷ میلیون متر مکعب (در مجموع ۴۰ درصد) در پایاب برنامه سدهای ملی حوضه صورت گرفته است . در مرحله دوم قرار بود طی برنامه ای تدوین شده از سال ۱۴۰۰ اقدامات دیگر به مرور در دیگر بخش های حوضه آبریز عملیاتی شود. به طور کلی محور اصلی برنامه نرم افزاری طرح ملی نجات دریاچه ارومیه ، " طرح افزایش بهرهوری و کاهش مصارف آب بخش کشاورزی (به کاشت )" می باشد. مشارکت کنندگان این طرح وزارت جهاد کشاورزی ، وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه کشور است . مهم ترین ویژگی های کلیدی این طرح تمرکز بر پنج محصول عمده حوضه آبریز ارومیه (گندم، یونجه ، چغندرقند، سیب و انگور) از نظر سطح زیر کشت و میزان مصرف آب می باشد. بر اساس بررسی انجام شده در خصوص حجم آب مصرفی محصولات کشاورزی از کل آب مصرفی حوضه ، پنج محصول عمده حدود ۷۷ درصد از سطح و ۷۶ درصد آب حوضه را مصرف می کنند. اجرایی شدن این طرح مستلزم برنامه ریزی توام زراعی ، باغی ، ترویجی و اقتصادی بوده و دارای ارتباط تنگاتنگ با حوزه عملیاتی وزارت نیرو می باشد.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی و مدیریت آب ، بهرهوری ، حوضه آبریز دریاچه ارومیه ، محصولات عمده کشاورزی ، کاهش مصرف آب