بررسی تطبیقی ساختار نهاد خلافت و ولایت مطلقه فقیه با محوریت اندیشه ابوالحسن ماوردی در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نهاد خلافت به عنوان نظم سیاسی حاکم بر جامعه اسلامی ، با اعتقاد به زمینی بودن امر سیاسی پس از رحلت پیامبر پایه گذاری شد. خلیفه که بر اساس شروط مشخصی مانند عدالت و اجتهاد توسط گروهی تحت عنوان حل و عقد انتخاب می شد، صاحب اختیار تمام امور مملکت داری بود و به دلیل وسعت تدریجی قلمرو، وظایفش را به وزیرها و امیرها تفویض می کرد و برای ارتباط با مردم و کارگزاران، نماینده داشت . نهاد ولایت مطلقه فقیه نیز پس از پیروزی انقلاب ایران، محور نظم سیاسی قرار گرفت که در آن، بر اساس نظریه نصب ، ولی فقیه به عنوان حاکم منصوب امام معصوم، عهدهدار کلیه امور در حوزه مدیریت کشور قرار گرفت . با این وجود، او نیز به دلیل وسعت کشور و نفی حکمرانی یکه سالار توسط ملت ، وظایف خود را به ارکان سه گانه مجریه ، مقننه و قضائیه و دیگر نهادها تفویض کرد. شباهت میان این دو نهاد، نویسنده را به بررسی ارتباط میان آنها ترغیب کرد که علی الظاهر تا کنون، علی رغم پژوهش های جداگانه در تبیین مفاهیم و ساختارهای این دو نهاد، کسی در مقام پاسخ به این پرسش به طور منسجم بر نیامده است . این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی به روش توصیفی -تحلیلی با در نظر داشت بافتار تاریخی -اجتماعی هر دوره به مطالعه این مهم می پردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که فارغ از ریشه های متفاوت اعتقادی میان هر کدام، این دو نهاد، از حیث ساختاری و در رابطه جریان قدرت میان حاکم و کارگزاران، با یکدیگر رابطه طولی تاریخی دارند. در نتیجه میان مفاهیم اساسی و نهادهای اصلی قدرت بین این دو نظم سیاسی در پهنه اسلام تطبیق مشهود ساختاری وجود دارد.

کلیدواژه ها:

خلافت ، خلیفه ، ولایت مطلقه فقیه ، ولی فقیه ، قانون اساسی