چگونگی زایش معنا در ساختار روایی سفرنامه ناصرخسرو

سفرنامه یکی از سبک های ادبی است که در آن شخصی که به سرزمین های دیگر سفر کرده دیده ها، شنیدهها، تجربیات، رخدادها و احساساتش را درباره آن سرزمین ها می نویسد. از آنجا که سفرنامه ها مجموعه ای از رخدادهای مرتبط با هم هستند که در زنجیره زمانی شکل می گیرند با روایت پیوند می خورد. در این جستار به سفرنامه به منزله روایت نگاه می شود.نقش آگاهکنندگی سفرنامه ها را نمی توان انکار کرد. سفرنامه ها معمولا عینی و بیطرفانه جلوه می کنند، اما هر متنی از نظرگاه یک راوی ارائه می شود که با نحوه روایت کردنش بر استنباطها و واکنش های خواننده تاثیر می گذارد. حتی در عینیت گراترین متون روایی مانند سفرنامه ها هم نگاه خاص راوی به جهان پیرامونش ملحوظ است ؛ پس سفرنامه ها هم نمی توانند عاری از جانبداری باشند چون متاثر از روایت اند.سفرنامه ناصر خسرو گزارشی از یک سفر هفت ساله است . این سفر در ششم جمادی الثانی سال ۴۳۷ قمری از مرو آغاز شد و در جمادی الثانی سال ۴۴۴ قمری با بازگشت به بلخ پایان پذیرفت .ناصر خسرو در سفرنامه خویش از عناصری چون پیرنگ ، راوی و نحوه روایت کردنش ، زاویه دید، ، شخصیت ، کشمکش ، زمان و مکان برای افاده درونمایه ای مرکزی بهره می گیرد، که دلالت هایش از راه ایماژهای روایی تشدید شدهاند. نویسنده در این کتاب نه تنها از این عناصر داستانی ، بلکه از صناعات ادبی هم بهره برده است . روایتگری نویسنده هم همچون هر روایتی توام با داوری و القای نظر است ، زیرا هر روایتی لزوما از نظرگاهی معین صورت می گیرد.در این پژوهش با بررسی ساختار روایی سفرنامه ، ابتدا سطوح گوناگون متن را کشف کرده و رابطه آنها را با هم بررسی می کنیم . سپس با عبور از سطح متن ، لایه های پنهانی آن را درمی یابیم . به عبارتی دیگر علاوه بر ساختارهای سطحی معنادار ساختارهایی را که در عمق متن هستند، پیدا می کنیم زیرا همین ارتباطات ساختاری پنهانی است که معنا را تولید می کند.در پایان در این مقاله به ظاهرسازی معنا از میان شکل های زبانی این سفرنامه می پردازیم تا نشان دهیم این متن چگونه با مخاطبش ارتباط برقرار می کند.

کلیدواژه ها:

روایت ، راوی ، معنا ، سفرنامه ناصرخسرو.