مقایسه تحلیلی نقش حیاط مساجد تهران در الگوی رفتاری به روش چیدمان فضا نمونه مطالعه موردی: مسجد شیخ رجبعلی، مسجد جامع شهرک قدس و مسجد الغدیر تهران

مساجد در طول گذشت زمان از بارزترین اماکن معماری ایرانی اسلامی بوده اند؛ این بناها نشانه های شهری هستند که به عنوان نقطه اتصال، نقشی مهم و بی بدیل در ایجاد ارتباطات بین عناصر شهری ایفا می کنند. نگاه به اجزای تشکیل دهنده مساجد و بررسی عوامل شکل گیری ساختاری، جایگاه هر فضا و نقشی که در ارتباط با دیگر فضاها دارد، رهیافتی برای دستیابی به تاثیر ساختار فضایی و هندسه در شکل دهی بدنه بنای مساجد فراهم خواهد آورد. از این رو در نوشته پیش رو، به ترکیب فرمی و شکلی فضاهای مساجد علی الخصوص حیاط اصلی آن و نیز چگونگی پیکربندی فضایی در عرصه بندی ساختار مساجد پرداخته می شود. در این پژوهش، فرض بر این است که پیکربندی ساختار فضایی حیاط یک مسجد با توجه به محل قرارگیری در ارتباط با دیگر فضاها، با عوامل شکل گیری ساختاری، جایگاه و نقش هر عنصر، برآمده از هندسه ایرانی اسلامی دارای ارتباطی معنادار است. نقش حیاط در ساختار فضایی معماری ایرانی اسلامی غیرقابل انکار و از ضروریات طراحی به سبب شرایط اقلیمی و جغرافیایی است. این عضو اصلی بناهای معماری ایران در ساخت و سازهای اخیر به دلیل مسائل مربوط به تراکم شهری، از پیکره بندی بسیاری از بناها علی الخصوص کاربری های جمعی مانند مساجد حذف و یا به شکل یک عنصر رها شده تبدیل شده است. این در حالی است که نقش آن در تغییر بازده عملکردی بنا نادیده گرفته می شود و این امر هدف پژوهش حاضر را در راستای بررسی نقش حیاط بر راندمان عملکردی مساجد سوق داده است. این تحقیق با شیوه ترکیبی شامل روشهای توصیفی، تحلیلی و سرانجام نتیجه گیری منطقی است. بدین ترتیب موضوع پژوهش با استفاده از مشاهده و برداشت میدانی، مطالعات کتابخانه ای، شبیه سازی به وسیله نرم افزار تخصصی چیدمان فضایی و مقایسه تطبیقی، مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

حیاط مساجد ، هندسه مساجد ، چیدمان فضا ، ساختار فضا ، مسجد شیخ رجبعلی ، مسجد شهرک قدس ، مسجد الغدیر